تپش قلب پس از دویدن یا فعالیت سنگین بدنی کاملاً طبیعی است. مطمئناً بیشتر افراد چنین حسی را تجربه کرده‌اند، ولی برخی مواقع ممکن است بدون هیچ دلیل خاصی ضربان قلب تند، آهسته یا نامنظم شود. این مشکل در بیشتر مواقع به‌خاطر عملکرد نامناسب پیام‌های الکتریکی هماهنگ‌کننده ضربان قلب به وجود می‌آید. این عارضه و بیماری را با عنوان آریتمی قلب می‌شناسند.
بیماری آریتمی همیشه پرخطر نیست، ولی در برخی از موارد حتی ممکن است جان فرد مبتلا را به خطر بیندازد. با درمان این بیماری دیگر خبری از ضربان آهسته، نامنظم یا سریع نخواهد بود. اگر میخواهید در مورد این بیماری قلب اطلاعات بیشتری به دست آورید مجله نوت روز را تا پایان همراهی نمایید. در این محتوا قصد داریم علائم، راه‌های تشخیص، روش‌های پیشگیری و درمان این بیماری را توضیح دهیم.
آریتمی قلبی چیست؟
سلول‌های خاصی در قلب وجود دارند که به‌صورت طبیعی سیگنال الکتریکی ایجاد می‌کنند. لازم است که این سیگنال‌ها از عضله قلب عبور کنند. زمانی که این عبور رخ می‌دهد، جریان الکتریسیته موجب منقبض شدن قلب خواهد شد. در نتیجه ضربان قلب رخ می‌دهد. ضربان قلب مهم‌ترین عاملی است که زنده ماندن و کارکرد این ارگان حیاتی را تضمین می‌کند.
حال اگر به هر دلیلی ریتم منظم ضربان قلب با مشکل مواجه شود، بیمار به آریتمی مبتلا خواهد شد. در واقع در این حالت تپش قلب بیمار تند، کند یا نامنظم می‌شود. این بیماری ممکن است کاملاً جزئی و قابل‌درمان یا مشکلی جدی باشد. در حقیقت میزان شدت و ضعف بیماری به میزان اختلال و همچنین وضعیت قلب بستگی دارد.
انواع آریتمی قلب
آریتمی قلب بر اساس محل و تغییری که در ضربان قلب به وجود آمده، تقسیم‌بندی می‌شود. انواع این بیماری به شرح زیر هستند:
- تاکی‌کاردی: ضربان قلب بیش از 100 بار در دقیقه باشد.
- برادی‌کاردی: ضربان قلب کمتر از 60 بار در دقیقه می‌زند.
- فیبریلاسیون یا فلوتر: قلب به‌صورت غیرطبیعی می‌تپد.
- انقباض زودرس: در این حالت ضربان زودهنگام رخ می‌دهد.
البته دقت داشته باشید که در صورتی شما مشکوک به ابتلا به آریتمی هستید که در شرایط نرمال قلبتان تند، آهسته یا نامنظم بزند. در غیر این صورت ضربان تند یا کند قلب در زمان ورزش، فعالیت بدنی یا استراحت و خواب کاملاً طبیعی است.
علائم و علل آریتمی قلبی
آریتمی قلبی همیشه با علائمی همراه نیست. در واقع ممکن است پزشک علائم آریتمی قلبی را در حین معاینه متوجه شود. البته در برخی مواقع فرد مبتلا به بیماری علائمی را حس می‌کند. بااین‌حال احساس هر یک از علائم این بیماری به معنای پیشروی آن نیست. ممکن است فردی به‌صورت جدی به این بیماری دچار شده باشد، ولی علائم آریتمی قلبی را احساس نکند. همچنین ممکن است این بیماری به‌صورت کاملاً جزئی رخ دهد، ولی فرد مبتلا علائم آن را مشاهده نماید. درهرحال در ادامه به‌صورت کامل و جداگانه علائم انواع آریتمی را توضیح داده‌ایم.
علائم تاکی‌کاردی
در این حالت ضربان قلب بسیار سریع‌تر از حالت نرمال خواهد بود. عامه مردم تاکی‌کاردی را با عنوان تپش قلب می‌شناسند. علائم این بیماری به شرح زیر هستند:
- گیجی
- تنگی نفس
- سنکوپ یا غش
- ضعف ناگهانی
- احساس سبکی در سر
- درد در قفسه سینه
- لرزش در قفسه سینه
اما سؤالی که مطرح می‌شود این است که به چه تعداد ضربان قلب در دقیقه تاکی‌کاردی می‌گویند؟ در پاسخ به این سؤال باید توضیح دهیم که تپش قلب را باتوجه‌به سن، وزن، جنسیت و وضعیت سلامتی بررسی می‌کنند. در ادامه در قالب جدولی میزان ضربان قلب طبیعی و حداکثر ضربان مجاز را توضیح داده‌ایم. باتوجه‌به این جدول می‌توانید وضعیت تپش قلب خود را بررسی نمایید.
| سن | میانگین ضربان قلب نرمال در حالت استاندارد (در دقیقه) | حداکثر ضربان قلب مجاز (در دقیقه) |
|---|---|---|
| 20 | 50 تا 85 | 200 |
| 30 | 45 تا 80 | 190 |
| 35 | 45 تا 80 | 185 |
| 40 | 45 تا 75 | 180 |
| 45 | 45 تا 75 | 175 |
| 50 | 45 تا 75 | 170 |
| 55 | 40 تا 70 | 165 |
| 60 | 40 تا 70 | 160 |
| 65 | 35 تا 65 | 155 |
| 70 | 35 تا 65 | 150 |
علائم بیماری برادی‌کاردی
زمانی که فردی به بیماری برادی‌کاردی دچار می‌شود، ضربان قلبش آهسته‌تر از حالت معمول خواهد بود. علائم این بیماری به شرح زیر هستند:
- درد در قفسه سینه
- سردرگمی
- عدم تمرکز
- گیجی
- خستگی
- تنگی نفس
- سنکوپ یا غش
- تعریق
- احساس سبکی در سر
علائم بیماری فیبریلاسیون دهلیزی
زمانی که حفرات بالایی عضله قلب به‌صورت نامنظم بتپد و هماهنگی با حفرات پایینی نداشته باشد، فرد به فیبریلاسیون دهلیزی دچار شده است. برخی از بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی علائمی را شاهد نیستند. بااین‌حال در بیشتر موارد علائم این بیماری به‌سرعت خود را نشان می‌دهد. از جمله علائم بیماری فیبریلاسیون قلبی به شرح زیر هستند:
- گیجی
- تپش قلب
- سنکوپ یا غش‌کردن
- آنژین یا درد در قفسه سینه
- تنگی نفس یا دیس پنه
- ضعف
علل آریتمی قلبی؛ شایع‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها
تحقیقات نشان می‌دهد که دلایل آریتمی قلبی شامل بیماری‌های زمینه‌ای و سبک زندگی نادرست می‌شود. از جمله مهم‌ترین دلایل آریتمی قلب به شرح زیر هستند:
- دیابت
- آپنه خواب
- استعمال سیگار
- نوشیدن بیش از حد کافئین
- نوشیدن مشروبات الکلی
- مصرف مواد مخدر
- استرس و اضطراب
- حمله قلبی
- بیماری عروق کرونر (گرفتگی عروق قلبی)
- تغییرات ایجاد شده در ساختار قلب
- ایجاد اسکار در قلب پس از حمله قلبی
- فشارخون بالا
- کم کاری یا پرکاری تیروئید
- عوامل ژنتیکی
- مصرف برخی از داروها همانند داروهای ضد آلرژی یا سرماخوردگی
- مصرف مکمل‌های خاص بدون نسخه پزشک
چه فاکتورهایی احتمال ابتلا به آریتمی را افزایش می‌دهند؟
برخی از بیماری‌های زمینه‌ای احتمال ابتلا به این بیماری قلبی را افزایش می‌دهند. از جمله بیماری‌هایی که علت آریتمی قلبی هستند، عبارت‌اند از:
• حمله قلبی
• تنگی عروق قلبی
• بیماری عروق کرونر
• نارسایی قلبی
• وضعیت غیرطبیعی دریچه‌های قلب
• سابقه عمل جراحی قلب
• آسیب‌های قلبی و کاردیومیوپاتی
عوارض و خطرات آریتمی قلب
عوارض و خطرات آریتمی قلبی به‌شدت بیماری و علت آن بستگی دارد. بااین‌حال از مهم‌ترین عوارض و خطرات آریتمی قلب به شرح زیر هستند.
سکته مغزی
در بیماری فیبریلاسیون، قلب نمی‌تواند به‌صورت مناسب خون را پمپاژ کند. در این حالت خون در رگ‌ها تجمع پیدا کرده و لخته تشکیل می‌شود. حال اگر لخته درون رگ شروع به حرکت کند، می‌تواند به شریان‌های مغزی برود. در نهایت لخته رگ را مسدود می‌کند و موجب سکته مغزی می‌شود. سکته مغزی در بسیاری از موارد به مغز آسیب می‌رساند و در برخی مواقع نیز موجب مرگ می‌شود.
نارسایی قلب
درصورتی‌که برادی‌کاردی یا تاکی‌کاردی در مدت‌زمان طولانی درمان نشود، ممکن است پمپاژ خون به‌درستی صورت نگیرد. در نتیجه خون لازم برای فعالیت‌های اندام مختلف بدن تأمین نمی‌شود. این وضعیت را با عنوان نارسایی قلب می‌شناسند. البته درمان آریتمی قلب می‌تواند به بهبود این عارضه کمک کند.
تشخیص علت آریتمی قلب
اولین کاری که پزشک برای معالجه و درمان بیماری انجام می‌دهد، پیداکردن علت آریتمی قلب است. پزشک برای این کار معاینه‌ای دقیق را با بیمار ترتیب می‌دهد. در این مصاحبه پزشک سؤال‌هایی در خصوص سابقه بیماری، رژیم غذایی، سبک زندگی، سابقه خانوادگی از بیمار می‌پرسد. علاوه‌برآن پزشکان برای درمان آریتمی‌های خطرناک قلبی ممکن است آزمایش‌های زیر را تجویز کنند:
- نوار قلب یا EKG
- آزمایش‌های خون و ادرار
- اکوکاردیوگرافی
- آزمایش الکتروفیزیولوژی
- تصویربرداری اشعه ایکس از قفسه سینه
- کاتترگذاری قلبی
- استفاده از هولتر قلب
- آزمایش تیلت
درمان آریتمی قلبی چیست؟
آریتمی قلب در تمامی موارد به درمان نیاز دارد. تنها زمانی برای درمان این بیماری باید به پزشک متخصص مراجعه کنید که در معرض خطر ابتلا به آریتمی شدیدتری قرار گرفته باشید. همچنین اگر احساس کردید علائم این بیماری بسیار شده‌اند، باید برای درمان آن به پزشک مراجعه نمایید. درمان آریتمی قلبی در چند فاز انجام می‌شود. در ادامه به معرفی کامل روش‌های مختلف درمان این بیماری پرداخته‌ایم.
درمان ضربان قلب پایین
برای درمان برادی‌کاردی در ابتدا باید بیماری زمینه‌ای که موجب بروز آن شده است را شناسایی کنید. درصورتی‌که بیماری زمینه‌ای مسبب آریتمی نشده باشد، پزشک کاشت ضربان‌ساز را توصیه می‌کند. ضربان‌ساز دستگاهی کوچک است که درون قفسه سینه کاشته می‌شود. این دستگاه به قلب کمک می‌کند که ضربان منظمی داشته باشد.
درمان تاکی‌کاردی
درمان‌های متفاوتی برای درمان بیماری تاکی‌کاردی وجود دارند. از جمله مهم‌ترین و رایج‌ترین این درمان‌ها به شرح زیر هستند:
- تجویز دارو: داروها بیماری تاکی‌کاردی را به‌صورت کامل درمان نمی‌کنند، ولی حملات آن را کاهش می‌دهند. داروها به هدایت الکتریکی قلب نیز کمک خواهند کرد.
- کاردیو ورژن: در این حالت پزشک به کمک شوک هماهنگ‌کننده ریتم قلب را به حالت عادی برمی‌گرداند.
- فرایند Maze: در این روش درمانی برش‌هایی روی قلب ایجاد می‌شود که موجب ایجاد انسدادهایی روی آن خواهند شد. این انسدادها هدایت پالس را مسدود و ضربان قلب را منظم می‌کنند.
- دفیبریلاتور کاشتنی قلب یا ICD: این دستگاه در قفسه سینه قرار می‌گیرد. هنگامی که ضربان قلب نامتعادل شود، دستگاه به عادی‌سازی ضربان قلب کمک می‌کند.
داروی آریتمی قلب
داروی آریتمی قلب برای انواع مختلف این بیماری از جمله ضربان‌های اضافی، ضربان‌های سریع یا کند تجویز می‌شود. این داروها کمک می‌کنند که ریتم قلب اصلاح شود. در واقع داروها جریان الکتریکی ایجاد می‌کنند که این جریان موجب طبیعی شدن ضربان قلب می‌شود.
داروهای ضد آریتمی قلبی به‌صورت قرص هستند. طول مدت درمان آریتمی با دارو درازمدت است. این داروها به‌صورت درون‌رگی نیز تجویز می‌شوند. از جمله رایج‌ترین این داروها به شرح زیر هستند:
- آمیودارون (کوردارون، پاسرون)
- فلکاینید (تامبوکور)
- پروکاینامید (پروکان، پروکان بید)
- توکائینید (تونوکارید)
- ایبوتیلید (کورورت) به صورت درون رگی
- لیدوکائین (زایلوکائین) به صورت درون رگی
- کوئینیدین (دارای اسامی تجاری متعدد)
- پروپافنون (ریتمول)
البته این نکته را به‌خاطر داشته باشید که مصرف داروها ممکن است با عوارضی همراه باشد. از جمله رایج‌ترین عوارض این داروها بروز دوباره یا تشدید بیماری است. این عارضه را با عنوان پرو آریتمی می‌شناسند. درصورتی‌که احساس کردید به بیماری پرو آریتمی مبتلا شده‌اید، فوراً به پزشک متخصص خود مراجعه نمایید. مسدودکننده‌های کانال کلسیم و بتا بلاکرها دسته دیگری از داروهای درمان آریتمی قلب هستند. در ادامه به طور کامل به معرفی این دسته از داروها خواهیم پرداخت.
مسدودکننده‌های کانال کلسیم
مسدودکننده کانال کلسیم از جمله داروهای ضدآریتمی قلبی به شمار می‌آید. این دارو زمانی تجویز می‌شود که بیمار به فشارخون پایین یا بالا، آریتمی یا آنژین (درد در قفسه سینه) دچار شده باشد. این داروها به گشادشدن عروق خونی کمک می‌کنند. در نتیجه جریان خون منتقل شده به قلب بهبود پیدا خواهد کرد. همچنین درد قفسه سینه و فشارخون کم می‌شود.
این داروها نیز ضربان قلب را تنظیم و آهسته می‌کنند. از طرفی با مصرف کانال‌های مسدودکننده می‌توانید انتظار کاهش فشارخون را داشته باشید. اغلب این داروها به‌صورت قرص طراحی می‌شوند. بااین‌حال برخی از آن‌ها درون‌رگی هستند. این مسدودکننده‌ها برای مصرف درازمدت تجویز می‌شوند. از جمله داروهای کانال کلسیم کننده به شرح زیر هستند:
- آمیلودیپین (نورواسک)
- فلودیپین
- وراپامیل (کالان، ورلان، کورا)
- نیفیدیپین (پروکاردیا)
- ایزرادیپین
- دیلتیازم (کاردیازم، تیازاک)
- کاردین (نیکاردیپین SR)
- نیزولدیپین (سولار)
مصرف این داروها نیز عوارضی خواهند داشت، اما عوارض هر یک از آن‌ها متفاوت است. از جمله عارضه‌هایی که این دسته از قرص‌ها ایجاد می کنند به شرح زیر هستند:
- سردرد
- یبوست
- گیجی
- تورم در پا یا مچ
- راش
بتا بلاکرها
بتا بلاکرها نیز دسته دیگری از داروها هستند که برای درمان این بیماری تجویز می‌شوند. بتا بلاکرها موجب توقف ترشح هورمون آدرنالین خواهند شد. این داروها به کاهش فشار روی قلب و فشارخون نیز کمک می‌کنند. از جمله داروهای بتابلاکر به شرح زیر هستند:
- آسبوتولول (سکترال)
- آتنولول (تنورمین)
- بیزوپرولول (زبتا)
- لوپرسور، توپرول (متوپرولول XL)
- پروپرانولول اندرال
- نادولول (کورگارد)
این دسته از داروهای آریتمی قلب نیز ممکن است شامل عوارضی باشند. از جمله این عوارض به شرح زیر هستند:
- مشکلات معده
- اسهال
- یبوست
- سری دست ها
- خستگی
- سر درد
جراحی و عمل آریتمی قلب
عمل آریتمی قلب آخرین راه درمان این بیماری است. جراحی ابلیشن و بای‌پس کرونری از جمله جراحی‌های رایجی هستند که پزشکان برای درمان بیماری به آن متوسل می‌شوند. در عمل جراحی ابلیشن لوله بلند و انعطاف‌پذیری را از طریق رگ به سمت قلب می‌فرستند. وظیفه این لوله اعمال گرما یا سرما بیش از حد برای منظم‌کردن ضربان قلب است. البته این جراحی به‌صورت عمل باز نیز انجام می‌شود، ولی عوارض و دوره بهبود عمل از طریق فرستادن لوله کمتر و کوتاه‌تر خواهد بود.
در عمل جراحی بای‌پس کرونری رگی از شریان‌های نواحی دیگر بدن به شریان‌های کرونری پیوند زده می‌شود. ازاین‌رو خون راه میان بر را برای انتقال به قلب طی می‌کند. در نتیجه خون‌رسانی به قلب بهبود پیدا خواهد کرد.
آریتمی قلب جنین
آریتمی قلب رویان یکی از رایج‌ترین بیماری‌هایی است که به سراغ جنین‌ها می‌آید. علل و علائم آریتمی قلبی جنین‌ها متفاوت از بزرگسالان است. این بیماری به‌صورت کاملاً خاموش گریبان‌گیر نوزاد می‌شود. به همین خاطر این بیماری زمانی آشکار خواهد شد که پزشک جنین را معاینه کند. به طور معمول در هفته 10 تا 12 حاملگی امکان تشخیص این بیماری توسط پزشک وجود دارد.
مصرف کافئین در دوران بارداری مهم‌ترین و رایج‌ترین علتی است که منجر به بروز این بیماری در جنین می‌شود. درمان آریتمی قلب جنین به‌شدت و نوع آن بستگی دارد. البته درمان این بیماری در بیشتر موارد شامل کنترل و نظارت دقیق می‌شود. بااین‌حال ممکن است پزشک برای درمان آن داروهایی را تجویز کند.
درمان خانگی آریتمی قلب
در ابتدا این نکته را به‌خاطر داشته باشید که روش‌های خانگی درمان‌های قطعی این بیماری نیستند. ازاین‌رو توصیه میکنیم که در صورت مشاهده علائم آریتمی قلب و معده به پزشک متخصص مراجعه نمایید. همچنین طبق تجویز او درمان خود را پیش بگیرید. بااین‌حال می‌توانید از درمان‌های خانگی زیر برای تسریع روند بهبودی خود استفاده کنید. از جمله این درمان‌ها به شرح زیر هستند:
- آب بنوشید.
- استرس خود را کاهش دهید.
- فعالیت بدنی منظم داشته باشید.
- رژیم غذایی خود را متعادل کنید.
- از استعمال سیگار و نوشیدن مشروبات الکی بپرهیزید.
کلام آخر
بیماری‌های مختلفی وجود دارند که در کمین سلامتی قلب نشسته‌اند. بیشتر این بیماری‌ها به‌راحتی تشخیص داده می‌شوند، ولی تشخیص آریتمی قلب کمی سخت خواهد بود. چرا که بسیاری تپش قلب پس از فعالیت یا کندشدن آن در هنگام استراحت را با آریتمی اشتباه می‌گیرند. به همین خاطر در این متن سعی کردیم با معرفی کامل آریتمی در تشخیص به‌موقع این بیماری به شما کمک کنیم. پیشنهاد می‌دهیم که در صورت مشاهده این علائم به پزشک متخصص مراجعه کنید. درمان به‌موقع مهم‌ترین عاملی است که از پیشروی این بیماری جلوگیری می‌کند.
اگر شما هم میخواهید با انواع بیماری قلبی بیشتر آشنا شوید، با ما در مجله نوت روز همراه باشید.
منابع: mayoclinic , clevelandclinic, nhs
