پزشکیخانواده و سلامت

تعریف داروهای پرخطر و هشدار بالا چیست


تا به حال تعریف داروهای پرخطر را شنیده‌اید؟ می‌دانید تفاوت داروهای پرخطر و هشدار بالا در چیست؟ می‌دانید که عدم توجه به ویژگی‌های هر کدام از این داروها چه خطراتی برایتان در پی خواهد داشت؟

گرچه اصطلاح داروهای هشداربالا (High-Alert Medications) و داروهای پرخطر (High-Risk Medications) شباهت و اشتراکات زیادی با یکدیگر دارند، اما بسیاری از افراد متخصص و غیرمتخصص اشتباها این دو اصطلاح را به جای هم استفاده می‌کنند. ما در این مقاله سعی داریم، ویژگی‌های این داروها را تشریح و نمونه‌های مهمشان را به شما معرفی کنیم.

تعریف داروهای پرخطر و هشدار بالا

سال‌ها پیش، همه‌ی فعالان حوزه‌ی سلامت و درمان، کلیه‌ی داروها را در یک گروه، به نام «داروهای پرخطر» طبقه‌بندی می‌کردند. با این حال، ISMP و سایر سازمان‌های مربوطه برای داروهایی مانند موارد زیر اصطلاح «داروهای هشدار بالا» را پیشنهاد کردند:

  • الکترولیت‌های غلیظ IV؛
  • مواد افیونی و مواد مخدر؛
  • انسولین؛
  • داروهای ضد‌انعقاد و سایر مواردی که بر اساس استانداردهای مشابه تعیین می‌شود.

تعریف داروهای پرخطر چیست؟

استفاده از عبارت داروهای High Alert برای این نوع داروها پیام واضح و فراگیرتری را در کل فرآیند مصرف دارو، به بیماران و استفاده‌کنندگان منتقل می‌کند. بنابراین با توجه به دستورالعمل‌های تعیین شده در مورد نحوه تجویز، نگهداری و مصرف دارو تا اندازه زیادی خطرات و تبعات آن را کنترل می‌شود.

زمانی که اصطلاح USP 797 معرفی شد، داروهای پرخطر ناگهان معنای جدیدی پیدا کرد. USP 797 استانداردی است که بر تهیه استریل داروهای ترکیبی نظارت می‌کند. این استاندارد برای اطمینان از ایمنی بیمار و کاهش خطرات مرتبط با ترکیبات دارویی، از جمله آلودگی، عفونت و دوز نادرست ایجاد شده است.

داروهای پرخطر چیست؟

در تعریف داروهای پرخطر بر اساس استاندارد USP 797، زمانی یک دارو پرخطر محسوب می‌شود که در یکی از سه دسته زیر قرار بگیرد:

  • حاوی حداقل یک ماده‌ی غیر استریل باشد؛
  • دارو، ویال و ظرف آن در معرض هوای آلوده‌تر از استاندارد ISO 5 قرار گرفته باشد؛
  • دوز نادرست آن، بیمار را در معرض خطر مرگ یا آسیب‌های جبران‌ناپذیر قرار دهد.

علاوه براین برخی از مسائل دیگر نیز وجود دارد که می‌تواند دارویی را در دسته پرخطرها قرار دهد، مانند پرسنل و کادر درمان. تعجب نکنید؛ کادر درمانی که در هنگام ترکیب یا استفاده داروهای خاص برای بیماران، پوشش استریل مناسب نداشته باشند، نیز خطرناک محسوب می‌شوند.

بنابراین دلایل متعددی برای قرار گرفتن دارویی در لیست پرخطرها وجود دارد. اما اساسا شیوه ترکیب داروها، نوع آن‌ها و خطراتی که برای بیمار ایجاد می‌کند، مهمترین فاکتورهایی هستند که داروها را به لیست پرخطرها انتقال می‌دهند.

داروهای پرخطر چیست؟

لیست داروهای پرخطر

حال که تعریف داروهای پرخطر را می‌دانید، حتما در مورد نام این داورها نیز کنجکاو شده‌اید. در ادامه با لیستی از داروهای پرخطر آشنا شوید.

ردیفنام داروردیفنام دارو
1دوز اول آنتی بیوتیک‌ها11تیوپنتال
2هپارین12KCL
3ویال‌های چند دوزی13منیزیوم سولفات
4وارفارین14پروپوفول
5داروهای شیمی درمانی15TPN (اینترالیپید، آمینوژن، گلوکز20 و 50%)
6انسولین (Novoropid,Novomix,Regular,Nph)16داروهای بخش رادیوتراپی
7نارکوتیک (Fentanyl,Methadon,pethedine,Morphine)17خون و فرآورده‌های خونی
8کلیه داروهای بیهوشی مورد استفاده در اتاق عمل18دوپامین
9دیگوکسین19دوبوتامین
10فنتانیل

منظور از داروهای هشدار بالا چیست؟

با توجه به توضیحاتی که در استانداردهای دارویی جهانی وجود دارد، فرق داروهای هشدار بالا و پرخطر زیاد نیست. اصطلاح داروهای High Alert تا اندازه زیادی به تعریف داروهای پرخطر نزدیک است. این داروها در صورت تجویز، استفاده و مصرف اشتباه موجب مرگ بیمار یا آسیب‌های جدی و جبران‌ناپذیر در آن‌ها می‌شود.

تعریف داروهای پرخطر و هشدار بالا

بر اساس ضوابط سازمان غذا و دارو و همچنین معاونت درمان، کلیه بیمارستان‌ها،‌ داروخانه‌ها و کادر درمان موظف هستند نکاتی را در خصوص شیوه نگهداری و تجویز این داروها در نظر بگیرند. در ادامه به مهم‌ترین این نکات اشاره می‌کنیم:

  1. داروهای هشدار بالا جز داروهای با برچسب قرمز هستند. بنابراین باید برچسب قرمزی روی قفسه، کشو، جعبه و به طور کلی محل نگهداری این داروها چسبانده شود. این برچسب باید به شکلی باشد که عنوان و مشخصات دارو را نپوشاند. روی برچسب بایستی عنوان دارو و قدرت دارویی آن به فارسی و با فونت درشت و خوانا نوشته شود.
  2. این برچسب‌گذاری باید در داروخانه‌ها با نظارت مسئول فنی و در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی با مسئولیت و مراقبت سرپرستار صورت گیرد.
  3. داروهای هشدار بالا حتما باید توسط پزشک متخصص و مدارج بالاتر تجویز شود. این داورها تنها با تجویز کتبی (به صورت شفاهی و تلفنی پذیرفته نیست) و با درج نام دارو با حروف بزرگ انگلیسی خوانا قابل قبول است.

لیست داروهای با برچسب قرمز و هشدار بالا

داروهای با برچسب قرمز و هشدار بالا

در ادامه لیست دوازده‌گانه داروهای پرخطر را آورده‌ایم. علاوه بر رعایت مورد 1 باید روی هر آمپول و ویال این داروها نیز برچسب قرمز چسبانده شود. برچسب این داروها باید فاقد عنوان، مشخصات دارو یا هرگونه نوشته دیگری بوده و قابلیت چسبندگی مناسب داشته باشد. در این صورت به راحتی از بدنه ویال یا آمپول جدا نخواهد شد.

ردیفنام داروردیفنام دارو
1کلرید پتاسیم7آتروپین
2سولفات منیزیم8اپی نفرین
3بیکربنات سدیم9هپارین سدیم
4گلوکونات کلسیم10رتپالز
5هایپرسالین11هالوپریدول
6لیدوکائین12پروپرانولول

داروهای دو امضایی چه معنایی دارد؟

کلیه داروهایی را که در تعریف داروهای پرخطر و هشدار بالا قرار می‌گیرند و باید پیش از آماده‌سازی و تجویز توسط دو نفر به صورت مستقل چک شوند، داروهای دوامضایی می‌نامند. داروهای شیمی درمانی نمونه‌ای از این داروها هستند که توسط دو نفر دابل چک می‌شوند.

دو نفری که به صورت مستقل این داروها را چک می‌کنند، شامل 2 نفر پرستار در بخش‌های بیمارستانی و بستری و 2 نفر داروساز در داروخانه‌ها می‌شود. بسیاری از این داروها در لیست داروهای پرخطر بیمارستانی قرار می‌گیرند، چرا که تجویز و مصرف آن‌ها در بیمارستان و تحت نظارت صورت می‌پذیرد.

برخی از داروهای High Alert که جز داروهای دو امضایی هستند و باید پیش از تجویز و تحویل در دو مرحله و به صورت مستقل چک شوند، شامل موارد زیر می‌شود.

ردیفنام دارو
1هر گونه انفوزيون داروهاي شيمي درماني
2هپارين(انفوزيون مستمر)
3آرگاتروبان(انفوزيون مستمر)
4انسولين (تزريق زير جلدي و يا تزريق مستمر وريدي)
5PCA انفوزيون ناركوتيك‌ها شامل انفوزيون مستمر، انفوزيون اپيدورال ناركوتيك
6داروهایی همچون اينتر اسكالن و بلوك موضعي عصب كه از طريق پمپ اپيدورال انفوزه شود
7پي پروستئنول (فلوالن) وريدي و تريپروستينيل(رمودولين) وريدي- زيرجلدي
8چسب فنتانيل
9انفوزيون‌هاي مستمر ترومبوليتيك-آلتپز (ATP)

آیا داروهای با برچسب زرد نیز وجود دارد؟

داروهای با برچسب زرد
این سوال بسیاری از کسانی است که با بیمارستان و محیط آن سروکار دارند و با تعریف داروهای پرخطر نیز آشنا هستند. در جواب این سوال باید بگوییم که بله، داروهای با برچسب زرد نیز وجود دارند.

اسامی برخی از داروها شباهت بسیار زیادی با یکدیگر دارند. این دسته از داروها را با برچسب زرد نشانه‌گذاری می‌کنند. شاید در ابتدا این برچسب‌گذاری در نظر شما بی‌اهمیت باشد، اما واقعیت این است که این برچسب‌های زرد از بروز خطاهای دارویی تا حد زیادی جلوگیری می‌کنند. به این صورت سلامتی بیماران نیز حفظ خواهد شد.

بنابراین جعبه ویال‌ها و آمپول‌های این دسته از داروها باید در ترالی اورژانس و در تمامی انبارهای دارویی نظیر بخش، انبار مرکزی بیمارستان و داروخانه با برچسب زرد نشانه‌گذاری شود. به منظور برچسب‌گذاری داروها با برچسب زرد بهتر است چه در داروخانه و چه در بیمارستان‌ها، از دابل‌چک مستقل استفاده شود. به این ترتیب لیست‌های تنظیم‌شده و محل فیزیکی داروها به صورت دوره‌ای بررسی می‌شوند.

داروهای مشابه و پرخطر؛ چهارمین علت مرگ‌و‌میر در دنیا

یکی از علل مهم مرگ انسان‌ها در دنیا اشتباهات دارویی است. برخی از داروها به دلیل شباهت در شیوه نوشتن اسم، شیوه تلفظ داروها یا حتی شباهت در شکل ظاهری آن‌ها با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. هیچ تفاوتی ندارد که این شباهت در نام علمی یا نام تجاری آن‌ها باشد؛ مهم این است که گاهی این شباهت موجب اشتباه در تجویز، آماده‌سازی یا مصرف دارو می‌شود. نتیجه این اشتباه نیز گریبان‌گیر بیماران خواهد شد و خطرات زیادی را برای آن‌ها به همراه دارد.

تجویز داروها بدون توجه به تعریف داروهای پرخطر یکی از علل مرگ و میر در دنیا است.

لیست داروهای مشابه و پرخطر را در جدول زیر برای شما آورده‌ایم. البته اشتباه در تجویز تمامی موارد ذکر شده در این جدول لزوما منجر به مرگ نمی‌شوند، اما خطرات فراوانی برای سلامتی بیمار ایجاد می‌کند.

داروهایی که نوشتار مشابه دارندداروهایی که تلفظ مشابه دارندداروهایی که شکل ظاهری مشابه دارند
متوکلوپرامید – مترونیدازول – متی مازولمتوکلوپرامید – متوکاربامولقرص سرماخوردگی اطفال – لووتیروکسین سدیم
متورال – متفورمینفروس سولفات – فوروزمایدآمپول فورزماید – متوکلوپرامید
فاموتیدین – فورزمایدقرص ASA – قرص ACAآمپول آمیکاسین 100 و 500
دیگوکسین – دایجستیو – دایمتیکونکلیندامایسین – کلرفنیرآمینآمپول کلینداماسین – سایمتیدین
سیپروفلوکساسین – سفالکسینپرومتازین – پروپرانولولآمپول جنتامایسین – آمیکاسین
مبندازول – متی مازولآترواستاین – آملودیپینآمپول هپارین – آتروپین
لووتیروکسین – لوواستاتینسیمواستاتین – لوواستاتینپماد لیدوکائین – پماد سیلور
قطره نیستاتین – قرص نیستاتینبیزاکودیل – برم هگزینآمپول رانیتیدین – آمپول متوکلوپرامید
دیگوکسین – دیکلوفناکآنتی هیستامین – آملودیپینآمپول دگزامتازون – آمپول فروزماید
استامینوفن - استازوالمید – آتنولولآمپول کلیندامایسین – آمپول جنتامایسین
آموکسی سیلین 500 – استامینوفن 500آمپول میدازوالم – اکسی توسین
لوزارتان – لورازپام – لوراتادین – لواستاتینویال سدیم بی کربنات – ویال سدیم کلراید
هیوسین – هیدروکورتیزون – هیدروکلرتیازیدویال آمپی سیلین – ویال سفتریاکسون
آملودیپین – آنتی هیستامینسرم S/N شستشو و تزریقی
نیکوتینیک اسید – نالیدیکسیک اسیدویال‌های سفتریاکسون 500 و 1 گرم شرکت اکسیر
دیفنوکسیالت – دیمن هیدریناتویال سیپروفلوکساسین – سولفات منیزیم –مترونیدازول
ایندرال – ایندومتاسین
اریترومایسین – اکسپکتورانت
سیپروفلوکساسین – سیپروهپتادین
کلونازپام – کلردیازپوکساید

لیست داروهای پرخطر ایران

در جدول زیر می‌توانید لیست کاملی از داروها مطابق با تعریف داروهای پرخطر را ملاحظه کنید که در فهرست رسمی داروهای ایران نیز آورده شده است. هر کدام از طبقه‌بندی‌های ذکر شده خود شامل زیرگروهی از عناوین مختلف داروها با برندهای گوناگون می‌شوند که گنجاندن همگی آن‌ها در این لیست امکان‌پذیر نیست:

طبقه‌بندی/ کلاس داروییطبقه‌بندی/ کلاس دارویی
آگونیست‌های آدرنرژیک، داخل وریدیآنتاگونیست‌های آدرنرژیک،داخل وریدی
داروهای بیهوشی، عمومی، استنشاقی و داخل وریدیضد آریتمی، داخل وریدی
داروهای آنتی ترومبوتیکمحلول‌های کاردیو پلژیک
داروهای شیمی درمانی،تزریقی و خوراکیدکستروز، هایپرتونیک 20% یا بیشتر
محلول‌های دیالیز، صفاقی و همودیالیزداروهای اپیدورال یا اینتراتکال
داروهای کاهنده قند خون،خوراکیداروهای اینوتروپیک،داخل وریدی
انسولین، زیر جلدی و داخل وریدیاشکال دارویی لیپوزومال و غیر لیپوزومال
داروهای آرام‌بخش متوسط الاثر ،داخل وریدیداروهای آرام‌بخش متوسط الاثر خوراکی برای اطفال
نارکوتیک ها/اوپیوئیدهاداروهای بالک‌کننده عصب عضله
مواد مغذی آماده شده تزریقیداروهای رادیوکنتراست،داخل وریدی
داروهای خاص(لیست دوازده‌گانه داروهای پرخطر که بالاتر ذکر گردید)

کلام آخر

آن چیزی که از توضیحات مختلف در دستورالعمل‌ها، بولتن‌ها و استانداردهای اصلی جهانی برمی‌آید و تمام آن چیزی که به صورت خلاصه‌ در خصوص تعریف داروهای پرخطر و هشداربالا بیان شد، گویای اهمیت و دقت در تجویز داروهای مشابه و پرخطر است.

از آن جایی که تجویز و استعمال اشتباه این داروها جان مردم را در سرتاسر دنیا در خطر قرار داده، بنابراین توجه مبرم به اصول تجویز این داروها امری حیاتی است. کادر درمان کشور اصولی را در جهت حفظ سلامت و ارتقای سطح کیفی خدمات پزشکی کشور تبیین کرده‌اند. این اصول گامی مهم در حوزه پزشکی محسوب می‌شود که اهمیت زیادی نیز دارد.

خرید از لباست
نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا

Adblock رو غیر فعال کنید

بخشی از درآمد سایت با تبلیغات تامین می شود لطفا با غیر فعال کردن ad blocker از ما حمایت کنید