قلب از جمله مهمترین عضوهای بدن است که وظیفه پمپاژ و انتقال خون بهتمامی ارگانهای بدن را به عهده دارد. سبک زندگی نادرست یا عوامل ژنتیکی ممکن است سلامتی این ارگان حیاتی را تهدید کند. در واقع بیماریهای مختلفی در کمین قلب قرار دارند که سوراخ قلب یکی از این بیماریها به شمار میآید. این بیماری در نوزادان و بزرگسالان مشاهده میشود، اما عارضه سوراخ قلب چیست؟ علت، علائم، روشهای درمان و پیشگیری آن شامل چه مواردی میشود؟ برای اطلاع کامل از این بیماری از شما دعوت میکنیم که مجله نوت روز را تا پایان همراهی نمایید.
عارضه سوراخ قلب چیست؟
سوراخ قلب بیماری خاصی است که برخی از نوزادان بهصورت مادرزادی به آن دچار هستند. البته این بیماری در بزرگسالان نیز دیده میشود. در این عارضه در دیواره یا تیغه جداکننده بطن و دهلیزها حفرههایی ایجاد خواهد شد. در نتیجه خون حاوی اکسیژن با خون حاوی دیاکسیدکربن با یکدیگر ترکیب میشود و در نهایت جریان رفت و برگشتی در خون به وجود میآید. این بیماری به قلب و ریه فشار بالایی اعمال میکند. برای جلوگیری از ابتلا یا بروز عوارض خطرناک توصیه میکنیم که با انواع، علت، علائم و روشهای درمان آن آشنا شوید. در ادامه به طور مجزا به بررسی هر یک از این موارد برای نوزادان و بزرگسالان خواهیم پرداخت.
مشکل سوراخ قلب در بزرگسالان
قلب سوراخ در انواع مختلفی در بزرگسالان یافت میشود. در حقیقت سه نوع حفره رایج بین دهلیزها وجود دارد که این سه نوع به شرح زیر هستند:
• ASD اولیه: حفره در ناحیه پایینی سپتوم دهلیزی به وجود میآید که علت آن نقص در دریچههای سه لتی و میترال است.
• ASD ثانویه: در این حالت حفره در مرکز سپتوم دهلیزی واقع میشود که رایجترین حفره است.
• ASD سینوس وریدی: این حفره نادرترین حالت ممکن به شمار میآید که در نزدیکی ناحیه بالایی سپتوم دهلیزی به وجود میآید.
نحوه تشخیص سوراخ قلب در بزرگسالان
به طور معمول این عارضه خود را در معاینات پزشکی اولیه نشان میدهد. سوفل قلبی، ایمپالس قلبی و فاصله غیراستاندارد در دومین صدا ضربان قلب از جمله علائمی هستند که منجر به تشخیص این بیماری میشوند. البته برای اطمینان از ابتلا بیمار به این عارضه، پزشک آزمایشهایی را تجویز میکند. برخی از این آزمایشها به شرح زیر هستند:
• اکوکاردیوگرافی از قفسه سینه (TTE)
• اکوکاردیوگرافی از راه مری (TEE)
• آنژیوگرافی (کاتتر قلبی)
• اکو داخلی از قلب
• عکسبرداری MRI
رایجترین علائم سوراخ قلب در بزرگسالان
بیماری قلب سوراخ درمان دارد، ولی تشخیص بهموقع لازمه درمان و بهبود کامل این عارضه به شمار میآید. با اطلاع از رایجترین علائم بیماری میتوانید بهموقع اقدام به درمان کنید. از جمله این علائم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
• بیاشتهایی
• سرفه
• سرگیجه
• غش
• ضربان نامنظم یا تند
• سیانوز (رنگ پوست یا ناخن به رنگ آبی تغییر میکند.)
• خستگی
• تنگی نفس
• ورم صورت، دست یا پا
این نکته را بهخاطر داشته باشید که این بیماری همیشه وجودش را با علائمی خاص و مشخص نشان نمیدهد. در بسیاری از موارد عارضه سوراخ قلب بدون هیچ نشانه و علائمی گریبانگیر بیمار میشود. در چنین مواردی ممکن است سالیان سال بیماری نهفته باقی بماند.
عوارض سوراخ قلب در بزرگسالان
درصورتیکه این بیماری نادیده گرفته شود، عوارض آن بروز پیدا میکند. البته این عوارض پس از مدت زمانی طولانی ظاهر میشوند. رایجترین عوارض سوراخ قلب در بزرگسالان به شرح زیر هستند:
• ضعف بطن راست قلب
• اضافهبار حجمی بطن راست قلب
• افزایش جریان خون به سمت راست قلب
• تراکم ریوی
• افزایش عفونت در قفسه سینه
• ورم در رگهای گردن، انگشتان دستوپا و کبد
• ایجاد لختههای خون در رگها که ممکن است منجر به سکته قلبی یا مغزی شود.
• مرگ ناگهانی بر اثر آریتمی
• افزایش جریان خون به ریهها
• ایجاد فشار بالا در جریان خونی ریهها
• بینظمی ضربان قلب
درمان سوراخ بودن قلب در بزرگسالان
بیماری قلب سوراخ درمانهای متنوعی دارد. درمان سوراخ قلب با دارو اولین گزینهای است که پزشک به آن روی میآورد. در این حالت داروهای ادرارآور و ضد آریتم تجویز میشود. این داروها برخی از علائم بیماری را درمان میکنند. در قدم بعدی پزشک با دو راهکار زیر اقدام به بستن حفره بین دهلیزها خواهد کرد.
عمل جراحی قلب باز
بیماری سوراخ قلب به کمک جراحی درمان میشود. درصورتیکه فردی بهصورت مادرزادی به این بیماری مبتلا باشد، جراحی در همان آغاز تولد توصیه میشود. در طی عمل جراحی نقصها و حفرهها به کمک بخیه کوچک میشوند. البته حفرههای بزرگ توسط مواد مصنوعی و پیچهایی مخصوص بسته خواهند شد.
بستن حفرههای قلب به کمک کاتتر
این روش درمان برای افرادی مناسب است که به نوع ثانویه این بیماری مبتلا هستند. در این روش حفرههای بین دهلیزی به کمک کاتتر مسدود میشوند. در واقع کاتتر از طریق شریان فموردال وارد منطقه سپتال دهلیزی خواهد شد. این نوع مسدودکننده در اندازههای مختلفی طراحی و تولید میشوند که پزشک باتوجهبه اندازه حفره از آنها استفاده میکند.
تست اکو پزشک را از میزان موفقیت عمل مطلع میسازد. به طور معمول 6 ماه پس از عمل جراحی و کاشت کاتتر بافتهای بدن به اجزای این وسیله میچسبند و بهمرورزمان جایگزین آن میشوند. بااینحال در طی این مدت پزشک برای جلوگیری از چسبندگی پلاکتها داروهای پلاویکس و آسپرین را تجویز میکند.
عارضه سوراخ قلب نوزادان
دیواره داخلی در قلب تمامی انسانها با نام سپتوم وجود دارد. این دیوار ممکن است بهصورت مادرزادی دچار حفره و سوراخهایی باشد که دو قسمت مختلف و مجزا قلب را به یکدیگر متصل میکنند. همین موضوع موجب اختلال در عملکرد قلب میشود؛ چرا که در این حالت خون بدون اکسیژن با خون حاوی اکسیژن ترکیب و مخلوط خواهد شد. این بیماری در نوزادان نیز در سه شکل زیر یافت میشود.
سوراخ بین بطنی
در دوره جنینی روی دیواره مابین بطن راست و چپ قلب سوراخهایی وجود دارد که بهمرورزمان پس از تولد مسدود میشوند. در این دوره انتقال خون بین بطن راست و چپ قلب توسط همین سوراخها امکانپذیر است، اما اگر به طور طبیعی این سوراخ پس از تولد بسته نشود، نوزاد دچار بیماری VSD (Ventricular septal defect) یا همان سوراخ بین بطنی میشود. این بیماری با شنیدن ضربان قلب نوزاد قابل تشخیص است. بااینحال متخصصان اکو قلب را برای نوزادان 30 تا 40 روزه توصیه میکنند که از عدم ابتلا نوزاد به این بیماری اطمینان حاصل نمایند.
سوراخ بین دهلیزی قلب
نوع دوم سوراخ قلب در نوزاد را با عنوان سوراخ بین دو دهلیز میشناسند. سپتوم دیوارهای است که وظیفه جداکردن دهلیز چپ و راست را از یکدیگر دارد. این دیواره در جنینها برای دریافت اکسیژن از بندناف باز است. پس از تولد که تنفس نوزاد توسط ریه انجام میشود، این دیواره بهمرورزمان مسدود خواهد شد. بااینحال بنا به دلایلی دیواره سپتوم برای برخی از نوزادان به طور کامل بسته نمیشود. در این حالت نوزاد به بیماری ASD یا Atrial Septal Defect مبتلا خواهد شد. این بیماری علائم خاصی ندارد. به همین خاطر در بسیار از مواقع در دوران بزرگسالی تشخیص داده میشود.
مجرایی بین دو شریان آئورت و ریوی
سومین و آخرین نوع سوراخ قلب در قسمت شریان ریوی و آئورت دیده میشود. وجود این سوراخ در دوران جنینی کاملاً طبیعی و البته حیاتی است. در دوره جنینی خون از طریق این مجرا وارد شریان آئورت میشود و دیگر به سمت شریان ریه حرکت نمیکند. این مجرا نیز بهمرورزمان پس از تولد نوزاد مسدود میشود. درصورتیکه به هر دلیلی این حفره پس از زایمان بسته نشود، نوزاد به بیماری PDA یا Patent Ductus Arteriosus مبتلا خواهد شد، اما علائم، روشهای درمان و پیشگیری این بیماری چیست؟ در ادامه به طور مجزا و کامل هر یک از این موضوعات را به طور کامل توضیح خواهیم داد.
علائم عارضه سوراخ قلب نوزادان و کودکان
درصورتیکه سوراخ موجود در قلب نوزاد بسیار کوچک باشد، ممکن است بدون هیچ علامتی تا آخر عمر او باقی بماند یا حتی بهمرورزمان درمان شود. بااینوجود اگر نوزاد دچار نقص بزرگی شده باشد، صداهایی از قلب او شنیده میشود. به طور معمول این صدا با گوشدادن به ضربان قلب نوزاد شنیده و بیماری در همان ابتدا تشخیص داده خواهد شد. پس از اطمینان از ابتلا نوزاد به این بیماری، پزشک مراجعه مداوم و مرتب را برای جلوگیری از عوارض غیرقابلجبران توصیه میکند.
علاوه بر صدای قلب علائم دیگری نیز در نوزادان مبتلا به این عارضه دیده میشود که رایجترین آنها به شرح زیر هستند:
• احساس خستگی شدید
• تعریق حین خوردن غذا
• تنفس سخت و شدید
• افزایش وزن بهصورت غیرطبیعی
تمامی این علائم ممکن است زمانی بروز پیدا کند که حفره کوچک در ناحیه قلب برطرف و درمان نشود؛ چرا که بهترین زمان درمان این بیماری سه ماه پس از تولد نوزاد است. به همین خاطر متخصصان پیشنهاد میدهند که پس از بهدنیاآمدن نوزاد به پزشک معالج جهت معاینه و تشخیص مراجعه نمایید.
عوارض سوراخ در قلب نوزادان و کودکان
عوارض قلب سوراخ در نوزادان بهاندازه حفرهها و نوع نقص بستگی دارد. در بسیاری از موارد سوراخ بسیار جزئی و کوچک است. به همین خاطر هیچ عارضهای را به همراه ندارد. درصورتیکه نوزاد به عارضه شدیدی دچار شده باشد، با عوارض زیر روبهرو خواهد شد:
• عدم افزایش وزن نوزاد
• ایجاد عفونتهای خطرناک در ناحیه قلب
• ایجاد نارسایی شدید در قلب
• اختلال در تنفس
درصورتیکه بیمار با چنین عوارضی مواجه شود، پزشک تشخیص میدهد که عارضه به مراحل حاد و اورژانسی رسیده است. روشهایی برای تشخیص این بیماری توسط متخصصان وجود دارد که در بخش بعدی به معرفی کامل آنها خواهیم پرداخت.
روشهای تشخیص سوراخ قلب در نوزادان و کودکان
درصورتیکه احساس میکنید کودکتان به این بیماری دچار شده است، به پزشک فوقتخصص قلب کودکان مراجعه نمایید. پزشک در ابتدا با معاینه فیزیکی و شنیدن صدای قلب و ریه او احتمال ابتلا کودک به این بیماری را بررسی میکند. سپس بر اساس تشخیص اولیه آزمایشهای بعدی را تجویز خواهد کرد. آزمایشهای مرتبط این بیماری برای نوزادان و کودکان متفاوت است که برخی از آنها به شرح زیر هستند:
• الکتروکاردیوگرام _ نوار قلب: به کمک این آزمایش فعالیت الکتریکی و مکانیکی قلب ثبت میشود.
• اکوکاردیوگرام _ اکوی قلب: به کمک این آزمایش جریان خون و بزرگی سوراخهای موجود در قلب بررسی خواهد شد.
• تصویربرداری اشعه ایکس: به کمک این تصویربرداری وضعیت قلب و ریه کودک مورد بررسی قرار میگیرد.
• کاتتریزاسیون قلب: به کمک کاتتر شریانها و وضعیت قلب توسط پزشک بررسی میشود.
سوراخ قلب چگونه درمان میشود؟
خوشبختانه بیشتر نوزادان و کودکانی که به طور مادرزادی به این بیماری مبتلا هستند بدون مداخله پزشک پس از مدت زمانی درمان میشوند. در چنین حالتهایی کودک میتواند به فعالیت روزمره خود همانند سایر هم سن و سالهایش بپردازد. بااینحال پزشکان و متخصصان توصیه میکنند که تا درمان و بهبود کامل به طور مرتب به پزشک مراجعه نمایند؛ چرا که در این دوران کوچکترین عفونتی نباید وارد جریان خون شود. درصورتیکه شدت نقص زیاد بود، پزشکان به کمک دارو، کاشت کاتتر یا عمل جراحی این بیماری را درمان میکنند. نوع درمان سوراخ قلب پس از معاینههای بسیار توسط پزشک متخصص تعیین میشود.
ایا سوراخ بودن قلب نوزاد خطرناک است؟
درصورتیکه نقص قلب کوچک و ضعیف باشد، خطر جدی سلامتی نوزاد را تهدید نمیکند. در واقع تنها زمانی این بیماری نگرانکننده میشود که درمانهای دارویی برای رفع آن کارساز نباشد. در این حالت پزشکان عمل جراحی را تجویز میکنند. البته عمل جراحی به معنای پایان زندگی نوزاد و کودک نیست. بسیاری از والدین میپرسند که آیا سوراخ قلب باعث مرگ میشود؟ در پاسخ به این سؤال باید توضیح دهیم که تنها در صورتی این بیماری منجر به مرگ خواهد شد که بسیار دیر تشخیصدادهشده و کنترل نشود. ازاینرو توصیه میکنیم که در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق به پزشک متخصص مراجعه نمایید و روند بیماری را زیر نظر پزشک فوقتخصص کنترل کنید.
راههای پیشگیری ابتلا به سوراخ قلب
مهمترین عامل ابتلا هر فردی به این بیماری، ژنتیک و ارث است. در واقع اگر یکی از افراد نزدیک خانوادهتان به این بیماری مبتلا باشد، احتمال ابتلای شما یا فرزندتان به این بیماری وجود دارد. در واقع شیوع این بیماری در چنین نوزادانی ده برابر کودکانی است که قلب سوراخ در ژنشان وجود ندارد. راههای قطعی برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری در هیچ مقالهای ذکر نشده است. بااینحال برخی از متخصصان توصیههای زیر را برای جلوگیری از ابتلا نوزاد به بیماری پیشنهاد میدهند:
• عدم مصرف دارو بدون تجویز پزشک
• جلوگیری از قرارگرفتن در معرض اشعه مضر
• اطمینان از سلامتی بدن و عدم ابتلا به بیماریهای عفونی از جمله سرخجه
کلام آخر
سوراخ قلب بیماری است که بهصورت مادرزادی یا بر اثر عواملی در بزرگسالی رخ میدهد. این بیماری خطرناک نیست. ولی اگر علائم آن جدی گرفته نشود و بیماری روند درمانی خود را دنبال نکند، ممکن است خطرات غیر قابل جبرانی را برای بیمار به دنبال داشته باشد. به همین خاطر در متن فوق به بررسی کامل علائم، روشهای پیشگیری و درمان آن پرداختیم. اگر شما هم میخواهید اطلاعات بیشتری در مورد انواع بیماری قلبی داشته باشید، با ما در مجله نوت روز همراه شوید.
منابع: mayoclinic, kidshealth , heart
