شاید وجود سرمای طاقت‌فرسا، انسان‌های اولیه را به فکر استفاده از پوست حیوانات به‌عنوان پوشش انداخت. به‌هرحال حتی باگذشت زمان همچنان چرم به‌عنوان اولین گزینه‌های بشر برای پوشش به‌حساب می‌آید. امروزه با گسترش مد و پوشاک نه‌تنها استفاده از چرم کم نشده است، بلکه از آن در زمینه‌های دیگر نیز بهره می‌برند. ولی باوجود قدمت چند صدهزارساله هنوز افرادی هستند که می‌پرسند چرم چیست؟ همچنین بیشتر مردم در خصوص انواع چرم اطلاعات دقیقی ندارند. چرم‌ها در مدل‌ها، رنگ‌ها و بافت‌ها مختلفی تولید می‌شوند که هرکدام از آن‌ها خاصیت و کاربرد منحصربه‌فردی دارد. ازاین‌رو در این متن قصد داریم به معرفی کامل چرم و انواع آن بپردازیم. از شما دعوت می‌کنیم که برای شناخت کامل این دستاورد ارزشمند بشر مجله نوت روز را تا پایان این متن همراهی نمایید.
چرم چیست؟
به پوست حیواناتی که طی مراحل مختلف به ماده‌ای منعطف و فسادناپذیر تبدیل میشود، چرم می‌گویند. موارد نامبرده در متن زیر ازجمله حیواناتی هستند که از پوست آن‌ها چرم درست میشود:
1. گاو
2. گاومیش
3. گوسفند
4. گوزن
5. بز
6. شترمرغ
7. کروکدیل
8. مار
9. کوسه
10. ماهی
پوست حیوانات از سه قسمت اپیدرم، درم و هیپدرم تشکیل میشود. قسمت میانی یا همان درم ضخامت بالایی دارد که حاوی ریشه مو، سلول‌های چربی، الیاف کش‌دار و بافت درهم‌رفته است. با حذف موها و ریشه‌های موئی از طریق مواد شیمایی پوست به چرم تبدیل خواهد شد.
مراحل تبدیل پوست به چرم؛ به‌صورت گام‌به‌گام
همان‌طور که در متن بالا توضیح دادیم چرم از دباغی پوست حیوانات تهیه میشود. در فرایند دباغی، پوست حیوانات از طریق خیس خوردن در گیاهان و مواد شیمیایی دوام بیشتری پیدا می‌کنند. در حقیقت برای تولید چرم 4 مرحله زیر باید انجام شود:
1. تبدیل پوست خام به سالامبور
2. تبدیل سالامبور به وت بلو
3. تبدیل وت بلو به کراست
4. تبدیل کراست به چرم
تمامی مراحل مطرح‌شده با انجام کارهای زیر صورت می‌گیرد:
• خیساندن و شستشو
• آهک‌دهی
• لش زدایی
• موگیری
• آهک گیری
• آنزیم دهی
• برش و تراش
• رنگ‌آمیزی
• براق کردن
کاربرد چرم
پس‌ازآنکه متوجه شدید چرم چیست و پوست حیوانات طی چه مراحلی به این ماده بادوام و گران‌بها تبدیل میشود. وقت آن است که با کاربردهای چرم نیز آشنا شوید. دوام و راحتی چرم باعث شد که انسان‌های اولیه از آن به‌عنوان پوشاک استفاده کنند. باگذشت زمان چرم نقش پررنگتری در زندگی ما انسان‌ها ایفا کرد و به‌عنوان دستکش، سطل، بطری، زین اسب، تجهیزات نظامی و حتی کفن برای مردگان از آن استفاده می‌شد.
جالب است بدانید که اولین بار در قرون‌وسطی از چرم به‌عنوان روکش صندلی‌های میز نهارخوری بهره گرفتند؛ چراکه در این زمان متوجه خاصیت عدم جذب بوی غذا توسط این پارچه گران‌بها و اصیل شدند. امروزه نیز از چرم تنها برای تهیه پوشاک استفاده نمی‌کنند، بلکه بسیار از لوازم جانبی موردنیاز زندگی، صنعت خودروسازی، صنعت صحافی و سایر صنایع به استفاده ازآن‌رو آوردند. موارد مطرح‌شده در متن زیر ازجمله وسایل و تجهیزاتی هستند که امروزه با چرم تهیه می‌شوند:
• ژاکت
• شلوار
• کت
• کاپشن
• دامن
• دستکش
• کفش
• کیف
• کیف پول
• کمربند
• جا کارتی
• ساعت
• جواهرات
• روکش صندلی‌ها و فرمان ماشین
• روکش مبل و صندلی
• جلد کتاب
انواع چرم؛ بر اساس روش تولید
بیشتر مردم ایران می‌دانند که چرم چیست، ولی کمتر کسی از انواع آن اطلاع کاملی دارد. متأسفانه همین عدم اطلاع باب بسیاری از کلاه‌برداری‌ها را در کشورمان بازکرده است. ازاین‌رو خود را موظف می‌دانیم که در این مقاله به‌طور کامل به معرفی انواع چرم بپردازیم.
چرم‌ها بر اساس فاکتورهای مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند که روش تولید آن‌ها یکی از این فاکتورها به شمار می‌آید، چراکه روش‌های تولید چرم متفاوت و گوناگون است. به‌طورکلی چرم‌ها بر اساس روش تولید در دو نوع مصنوعی و طبیعی دسته‌بندی می‌شوند. لازم به توضیح است که چرم مصنوعی و چرم طبیعی نیز هرکدام بر اساس معیارهایی به چند دسته تقسیم می‌شوند.
چرم طبیعی
چرم طبیعی ماده‌ای است که به‌طور مستقیم از دباغی و آماده‌سازی پوست حیوانات حاصل میشود. به‌طورمعمول هرآن چه که از منبع طبیعی به دست می‌آید خاصیت و مزایای بسیاری دارد. چرم‌ها نیز از این قاعده مستثنا نیستند. موارد مطرح‌شده در متن زیر ازجمله مزایای چرم طبیعی محسوب می‌شوند:
• ماندگاری و دوام بالا
• انعطافپذیری مطلوب
• تنوع بالا
• قابلیت تنفس
• استایل شیک
• عمر نامحدود
• قیمت مناسب نسبت به دوام آن
• بوی مطلوب و خوش
انواع چرم طبیعی؛ بر اساس استحکام و نرمی
چرم طبیعی بر اساس مقیاس‌های متفاوتی تقسیم‌بندی میشود. استحکام و نرمی یکی از این فاکتورها به شمار می‌آید. انواع چرم بر اساس استحکام و نرمی آن‌ها به شرح زیر است.
چرم سبک
یکی از انواع چرم طبیعی بر اساس استحکام و نرمی، چرم سبک است. این چرم از پوست حیوانات زیر حاصل میشود:
• گوسفند
• بزغاله
• بره
• بز
این چرم نسبت به انواع دیگر چرم طبیعی ضخامت کمتری دارد. به همین خاطر ماده‌ی حاصل‌شده از پوست این حیوانات را با عنوان چرم سبک می‌شناسند. سبکی و راحتی ذاتی این ماده موجب شده که از آن برای تولید کلاه، لباس و دستکش استفاده شود.
درصورتی‌که انتخاب شما محصولات تهیه‌شده با چرم سبک است، این نکته را به خاطر داشته باشید که این چرم در عین لطافت، آسیب‌پذیری بالایی نیز دارد. ازاین‌رو در حین استفاده از آن باید دقت داشته باشید که دچار آسیب یا ساییدگی نشود.
چرم نیمه سنگین
چرم نیمه سنگین چرم ویژه و خاصی است که از پوست حیوانات کروکدیل و شتر مرغ حاصل میشود. این چرم نسبت به سایر چرم‌ها کمیاب‌تر، باکیفیت‌تر و البته گران‌تر است. ازاین‌رو از این چرم برای تهیه کالاهای لوکس استفاده می‌کنند.
چرم سنگین
چرم سنگین باکیفیت‌ترین و بهترین نوع از این ماده گران‌بها است. این چرم دوام بالایی دارد که از پوست حیواناتی مانند گوساله، شتر و گاو تهیه میشود.
نکته جالبی که در مورد این چرم باید بدانید زیبا شدن ظاهر آن درگذر زمان است که به مدل خاصی از آن پتینه می‌گویند. در حقیقت هر چه زمان از تولید چرم سنگین بگذرد، ظاهر آن زیباتر میشود. این چرم مقاومت بالایی نیز دارد. به همین خاطر از چرم سنگین برای تهیه کیف و کفش استفاده میشود؛ چراکه این محصولات بیشتر در معرض آسیب قرار دارند.
انواع چرم گاوی، بر اساس برش پوست و پرداخت
چرم گاوی یکی از انواع چرم‌های طبیعی به شمار می‌آید. این چرم به‌صورت کامل و با اصلاح تمام بافت بالایی از پوست این حیوان حاصل میشود. چرم گاوی قیمت بالایی نسبت به سایر چرم‌ها دارد؛ چراکه دوام و ماندگاری آن بالا است. به‌صورت کلی انواع چرم گاوی عبارت هستند از:
• آنیلین: این دسته از چرم‌های گاوی ظاهری طبیعی دارند؛ چراکه حاوی پوشش سطحی با رنگ‌دانه نیستند؛
نیمه آنیلین: این نوع از چرم‌های گاوی به‌وسیله رنگ‌دانه‌ها پوشش داده می‌شوند. ازاین‌رو ظاهر یکنواخت‌تری دارند؛
• محافظت‌شده: چرم‌های گاوی که حاوی روکش غیر چرمی هستند در این دسته قرار می‌گیرند. این روکش نقش محافظ را برای چرم ایفا می‌کند.
چرم مصنوعی
چرم مصنوعی از دیگر انواع چرم بر اساس روش تولید است. این محصول ازلحاظ ظاهری شباهت بسیاری به چرم طبیعی دارد. به‌طوری‌که در بسیاری از مواقع تشخیص چرم طبیعی از مصنوعی سخت میشود. در حال حاضر چرم مصنوعی در صنعت چرم‌سازی با نام‌های اگزما، پلی‌اورتان، وگان و چرم صنعتی نیز شناخته میشود.
این چرم برخلاف چرم طبیعی براثر عملیات مکانیکی به دست می‌آید. چرم مصنوعی با روش‌های متنوعی حاصل میشود. از مرسوم‌ترین این روش‌ها استفاده از یک‌لایه روکش PVC یا همان پلی‌اورتان روی یک‌لایه پارچه است. چرم حاصل‌شده به این روش شباهت بالایی به چرم طبیعی دارد. قیمت پایین چرم مصنوعی نسبت به چرم طبیعی موجب کاربرد بالای آن در صنایع پوشاک، خودروسازی و صحافی کتاب‌ها شده است.
انواع چرم مصنوعی
چرم مصنوعی در دو نوع پلی‌اورتان و پلی‌وینیل‌کلراید وجود دارد. لطافت و مقاومت چرم پلی‌اورتان از پلی‌وینیل بهتر و بیشتر است. جلد و شیرازه کتاب‌ها از چرم مصنوعی وینیل ساخته می‌شوند. علاوه بر این چرم‌های غیرطبیعی و مصنوعی نیز همانند چرم طبیعی انواع مختلفی دارند که در ادامه به معرفی انواع آن به‌طور کامل پرداخته‌ایم:
• چرم اکلیلی: چرم اکلیلی ازجمله پرطرفدارترین چرم‌های مصنوعی به شمار می‌آید. این چرم رنگ‌های بسیار متنوعی دارد که در تهیه کیف و کفش و مبل از آن استفاده میشود؛
• چرم پلی‌اورتان: از این چرم برای ساخت لوازم منزل و پوشاک استفاده می‌کنند؛
• چرم اشبالت: این چرم ترکیبی از چرم مصنوعی و طبیعی است که در تهیه کفش کاربرد دارد؛
• چرم وینیل: از این چرم برای تهیه کمربند و مبلمان استفاده می‌کنند که وزن پایین و مقاومت بالایی دارد؛
• چرم طرح دار: این چرم که در تولید پوشاک و لوازم منزل کاربرد دارد در طرح‌های مختلفی تولید میشود؛
• چرم مصنوعی منفذ دار: این چرم پوشش پلاستیکی پلی‌اورتان و پایه‌ای از جنس پلی‌استر دارد که در دو نوع تولید میشود.
با شناخت انواع چرم صنعتی تشخیص چرم طبیعی از مصنوعی راحت‌تر میشود. به همین خاطر توصیه می‌کنیم قبل از خرید محصولات چرم در ابتدا با انواع چرم صنعتی نیز آشنا شوید که درنهایت بتوانید با اطمینان بیشتری محصول خود را خریداری کنید.
انواع چرم طبیعی بر اساس نوع دباغی
راه‌های بسیاری برای تبدیل پوست به چرم وجود دارد. در حقیقت نحوه دباغی فاکتور دیگری است که چرم‌ها بر اساس آن دسته‌بندی می‌شوند. انواع چرم طبیعی بر اساس نوع دباغی به شرح زیر است:
1. چرم گیاهی یا طبیعی: این چرم با مواد گیاهی دباغی میشود که بافت نرم، مقاوم و لطیفی دارد؛
2. چرم دباغی‌شده با مواد شیمیایی یا نمک کروم: این نوع چرم برای تولید صندلی و مبل مورداستفاده قرار می‌گیرد؛
3. چرم دباغی‌شده بامغز: در این روش از عصاره مغز حیوانات مرده برای دباغی استفاده می‌کنند. چرم‌های دباغی‌شده بامغز قابل شستشو و بسیار نرم هستند؛
4. چرم مصنوعی: چرم مصنوعی ترکیبی از چرم و پلیمرهای مصنوعی است.
انواع بافت چرم
همان‌طور که در ابتدای متن توضیح دادیم چرم‌ها از پوست حیوانات مختلف با روش‌های دباغی متنوعی تولید می‌شوند. همین تنوع موجب ایجاد بافت‌های متعدد و زیبایی روی چرم‌ها شده است. در حقیقت منصفانه نیست که علت محبوبیت بالای چرم را تنها دوام و ماندگاری آن بدانیم. تنوع بالا در بافت و طرح نیز مطمئناً از دیگر دلایل محبوبیت این پارچه اصیل به شمار می‌آید.
هنرمندان بسیاری در سراسر دنیا در زمینه طراحی پارچه فعالیت می‌کنند، ولی حقیقتی که وجود دارد این است که هنر هیچ هنرمندی به زیبایی طبیعت و آنچه خداوند آفریده نیست. ظاهر و بافت چرم زیباتر از هر پارچه مصنوعی و صنعتی است که در ادامه به معرفی انواع آن پرداخته‌ایم. انواع بافت چرم به شرح زیر است:
• چرم صاف: این دسته از چرم هیچ بافتی ندارند و سطح آن‌ها کاملاً صاف است؛
• چرم دانه مسطح: این چرم دانه‌های قابل‌رؤیتی دارد، ولی در لمس کاملاً صاف احساس میشود؛
• چرم دانه‌دار: چرم حاصل از پوست گاومیش کوهان‌دار بافتی دانه‌دار دارد؛
• چرم نقش برجسته: با اعمال فشار و حرارت می‌توان روی چرم‌ها نقوش برجسته‌ای ایجاد کرد؛
• چرم دانه‌ای سنگریزه‌ای: این دسته از چرم‌ها بافتی دانه‌دار با تراکم بالا دارند؛
البته باید بدانید که بافت چرم با طرح چرم متفاوت است. طرح چرم غالباً با دستگاه‌های چاپ بعد از دباغی به وجود می‌آید. از محبوب‌ترین و مهم‌ترین طرح‌های چرم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• چرم نبوک: از لایه بالایی پوست گاو حاصل میشود که در دو مدل طرح دار و ساده وجود دارد. بافت این طرح چرم مخملی و کلفت است؛
• چرم جیر: از داخلی‌ترین قسمت پوست تولید میشود که بسیار نرم است. مدل این طرح مشابه نبوک است با این تفاوت که بافت نرم‌تری دارد؛
• چرم اشبالت: این چرم سطح پرزداری دارد که از قسمت میانی پوست حیوانات استخراج میشود؛
• چرم کروکو: این چرم طرحی شبیه به پوست مار یا کروکدیل دارد؛
• چرم شبرو: طرح چرمی شیک و لوکس به شمار می‌آید که در برابر خراش مقاوم است. به همین خاطر از آن به‌عنوان بهترین طرح چرم یاد میشود؛
• چرم فلوتر: این طرح چرم سطحی صاف و با برجستگی‌های ظریف و زیبا دارد. این طرح چرم نیز یکی از بادوام‌ترین مدل‌های در نوع خود است.
کلام آخر
شاید کمتر با این سؤال مواجه شوید که چرم چیست؟ ولی به‌احتمال‌زیاد شما نیز در خصوص انواع چرم اطلاعات کاملی نداشته باشید. البته این امر کاملاً طبیعی است؛ چراکه چرم‌ها بر اساس فاکتورهای مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند که تعداد آن‌ها کم نیست! بااین‌وجود داشتن اطلاعاتی در این خصوص به شما در خرید چرمی اصل و مناسب باتوجه به کاربرد محصول موردنظرتان کمک می‌کند. به همین خاطر در این مقاله سعی کردیم به‌طور کامل شما را با چیستی چرم و انواع آن آشنا کنیم. اگر شما هم به مطالب حوزه چرم علاقه دارید با ما در مجله نوت روز همراه باشید.
