شاید اغلب ما با شنیدن نام بیماری روماتیسم به یاد دردهای شدید و آزاردهنده روماتیسم استخوانی بیفتیم. این در حالی است که بیماری روماتیسم قلبی کاملاً با آرتریت روماتیسم استخوانی متفاوت است. این روزها به دلایل مختلفی ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی با افزایش قابل‌توجهی مواجه شده است. در این مقاله قصد داریم شما را با یکی از این بیماری‌ها و علائم آن بیشتر آشنا کنیم و بدانیم روماتیسم قلب چیست ؟ اگر شما هم مایلید اطلاعات بیشتری در ارتباط با این بیماری به دست آورید تا انتهای این مقاله با مجله نوت روز همراه باشید.
روماتیسم قلبی چیست؟
قبل از آنکه به سراغ معرفی علائم روماتیسم قلبی برویم بهتر است اندکی در مورد این بیماری اطلاعات بیشتری داشته باشیم. بیماری روماتیسم قلبی به بیماری گفته می‌شود که در اثر آن‌یک یا چند دریچه قلب دچار آسیب جدی می‌شوند. این بیماری یکی از شایع‌ترین بیماری‌های قلبی اکتسابی است که افراد زیر 25 سال را درگیر می‌کند.
در اصل عامل بیماری روماتیسم قلبی باکتری به نام استرپتوکوک پیوژنز است. این باکتری افراد را به عفونت دستگاه تنفس فوقانی مبتلا می‌کند که در اثر آن بدن با التهاب مواجه می‌شود. ازآنجایی‌که این باکتری به‌راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود به عنوان عامل ایجاد بیماری اکتسابی قلبی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
تب و التهاب نشانه‌ای از مبارزه سیستم ایمنی بدن با عامل عفونی است. تبی که در اثر این باکتری در بدن به وجود می‌آید را به نام تب روماتیسمی می‌شناسند که همین التهاب و تب می‌تواند به دریچه‌های قلب در افراد آسیب وارد کند. در برخی موارد حتی شرایط فرد به حدی وخیم است که دریچه‌های قلبی زخم می‌شوند. ازآنجایی‌که سیستم ایمنی بدن در دوره کودکی و نوجوانی ضعیف‌تر از بزرگ‌سالی است ریسک ابتلا به این نوع عفونت در افراد زیر 25 سال بیشتر است.
انواع روماتیسم قلبی
التهاب ناشی از تب روماتیسمی می‌تواند به هر بخش از قلب که شامل کیسه خارجی (پریکارد)، پوشش داخلی (اندوکارد) و دریچه‌ها است آسیب وارد کند. به همین دلیل بیماری روماتیسم قلبی مشکلات قلبی متفاوتی را می‌تواند ایجاد کند که شایع‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:
- بیماری دریچه‌ای قلب
- پریکاردیت
- اندوکاردیت
- بلوک قلبی
لازم است بدانید که روماتیسم قلبی بیشتر دریچه‌های قلب را درگیر می‌کند. آسیب‌های واردشده از این بیماری ممکن است تا سال‌ها اثری از خود نشان ندهد. گرچه احتمال آسیب به دریچه‌ها یکسان است، اما دریچه میترال در مواجه با این بیماری آسیب‌پذیری بیشتری دارد. دریچه میترال قلب در میان دو حفره سمت چپ قلب قرار دارد و آسیب به این دریچه مشکلات متعددی را ممکن است به وجود آورد که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:
- تنگی دریچه میترال: اگر در اثر التهاب یا زخم به وجود آمده در دریچه میترال مکان عبور خون میان دو حفره تنگ شود، عبور جریان خون با محدودیت مواجه می‌شود. این شرایط باعث بروز مشکلاتی ازجمله کاهش خون‌رسانی خواهد شد؛
- نارسایی دریچه میترال: این شرایط زمانی به وجود می‌آید که دریچه نتواند مانع از بازگشت خون به دهلیز شود. نارسایی دریچه میترال نیز مشکلات متعددی را برای فرد به وجود می‌آورد؛
- آسیب به عضله قلب: درصورتی‌که دریچه‌های قلب با مشکل مواجه شوند، عضلات قلبی نیز از این آسیب در امان نخواهند بود. اغلب در اثر آسیب به دریچه‌های قلبی عضلات قلب توانایی کمتری برای پمپاژ خون به سرتاسر بدن خواهند داشت.
درنهایت ممکن است در صورت اختلال دائمی در دریچه قلبی فرد به فیبریلاسیون دهلیزی یا نارسایی قلبی مبتلا شود.
علائم روماتیسم قلبی چیست
حال که با عوامل به وجود آورنده این بیماری آشنا شده‌اید شاید از خود بپرسید که روماتیسم قلبی چه علائمی دارد؟ آیا در صورت ابتلا به هرگونه بیماری عفونی و مشابه مخملک نگران ابتلا به روماتیسم قلبی باشیم؟ با بروز کدام نشانه های روماتیسم قلبی باید به پزشک مراجعه کنیم؟ و سؤالاتی از این قبیل که نگرانی شما را از ابتلا به هرگونه بیماری عفونی بیشتر می‌کند. در ادامه شما را با علائم روماتیسم قلبی در بزرگسالان و خردسالان بیشتر آشنا میکنیم. این علائم به شرح زیر است:
- تب
- بروز درد در مفاصل به‌ویژه مچ پاها، آرنج، مچ دست و زانو؛
- دردی که بین مفاصل در حال جابجایی است؛
- خستگی بی‌دلیل؛
- حرکات تند و غیرقابل‌کنترل بدن به نام “کوریا” که اغلب در بازوها، پاها و صورت اتفاق میافتد؛
- ندول ها یا گره‌های بدون درد زیرپوست در نزدیکی مفاصل (بسیار نادر)؛
- بثورات را راش پوستی متشکل از حلقه‌های صورتی با مرکز شفاف (نادر)؛
- سوفل قلب.
همان‌طور که گفته شد علائم بیماری ذیل در بزرگسالان ارتباط مستقیمی با علائم بروز مشکلات در دریچه‌های قلبی دارد. علت این موضوع در آن است که اغلب علائم و نشانه‌های بیماری‌های قلبی تا مدت‌ها خاموش و بدون عارضه‌ای باقی می‌مانند و با افزایش سن کم‌کم این علائم نمود پیدا می‌کنند. به همین دلیل اغلب علائم مشکلات دریچه‌های قلبی در بزرگ‌سالی نمایان می‌شود. علائم مرتبط به آسیب دریچه‌های قلبی در اثر تب روماتیسمی به شرح زیر است:
- احساس درد یا ناراحتی در قفسه سینه؛
- تنگی نفس؛
- بروز تورم در معده، دست‌ها یا پاها؛
- خستگی که اغلب بی‌دلیل به وجود می‌آید؛
- آریتمی قلب؛
- افزایش ضربان قلب؛
- سبکی سر و سرگیجه.
چه کسانی در معرض خطر هستند؟
خوشبختانه این روزها با پیشرفت علم در حوزه داروسازی داروهای متنوعی برای کنترل و درمان بیماری‌های عفونی تولید می‌شود. بیماری روماتیسم قلبی اغلب در مناطقی که دسترسی آن‌ها به درمان و داروهای مؤثر کمتر است خطرناک خواهد بود. این مشکل در مناطقی که فقری گسترده وجود دارد نیز ممکن است به‌صورت قابل‌توجهی مشاهده شود؛ چراکه فقر عامل اصلی عدم دسترسی به خدمات بهداشتی است.
علی‌رغم اینکه این بیماری در اغلب مناطق دنیا ریشه‌کن شد است، تب روماتیسمی هنوز هم در برخی از مناطق آفریقا، آسیای مرکزی و خاورمیانه مشاهده می‌شود. به خاطر داشته باشید کودکان و نوجوانان بیشتر در معرض ابتلا به تب روماتیسمی و در پی آن روماتیسم قلبی هستند.
درمان روماتیسم قلبی
حال که به این سؤال «علائم روماتیسم قلبی چیست» پاسخ دادیم زمان آن فرارسیده که به سراغ روش‌های درمان این بیماری برویم. لازم است بدانید که درمان روماتیسم قلبی در بزرگسالان به نسبت کودکان و نوجوانان تفاوت‌هایی دارد. ازآنجایی‌که اغلب بروز علائم این بیماری در بزرگ‌سالی است درمان‌های روماتیسم قلبی نیز اغلب مناسب بزرگسالان مورد ارزیابی قرارگرفته است. این روش‌های درمانی به شرح زیر است:
- بستری شدن در بیمارستان به هدف درمان نارسایی قلبی؛
- تجویز داروی رقیق‌کننده خون برای جلوگیری از بروز سکته مغزی یا رقیق شدن خون پس از انجام عمل تعویض دریچه قلب؛
- تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌ها مخصوص آن دسته از عفونت‌ها که التهاب دریچه‌های قلبی را به وجود آورده‌اند؛
- انجام آنژیوگرافی قلبی و استفاده از بالون‌هایی برای باز کردن دریچه‌های گیرکرده درون قلب؛
- انجام جراحی‌های قلب برای ترمیم یا جایگزینی دریچه‌های آسیب‌دیده ناشی از التهاب.
نکته مهمی که در مورد درمان روماتیسم قلبی باید بدانید این است که کودکان یا بزرگسالان مبتلا به این بیماری ممکن است طبق نظر پزشک مجبور به مصرف آنتی‌بیوتیک تا سن 25 تا 30 سالگی باشند. هدف از این کار جلوگیری از بروز مجدد تب روماتیسمی و جلوگیری از ایجاد اندوکاردیت عفونی (عفونت دریچه‌ها یا پوشش داخلی قلب) شود. درمان‌های اضافی همگی به نوع آسیب واردشده به قلب و دریچه‌های آن، سن بیمار، جنسیت و شرایط بالینی مربوط خواهد شد.
عوارض بیماری روماتیسم قلبی
ازآنجایی‌که عفونت می‌تواند به بخش‌های مختلفی از بافت قلب آسیب برساند، عوارض این بیماری نیز متفاوت خواهد بود. بااین‌وجود مهم‌ترین عوارض شناخته‌شده ناشی از روماتیسم قلبی به شرح زیر است:
- پارگی دریچه قلب: درصورتی‌که دریچه به دلیل التهاب به‌شدت نازک شود یا درحرکت با مشکلی مواجه شود امکان پارگی در آن وجود دارد. در صورت بروز این اتفاق باید به‌صورت اورژانسی عمل جراحی صورت گیرد؛
- عوارض به وجود آمده در بارداری: ازآنجایی‌که این بیماری ناشی از تب روماتیسمی است، زنان باید قبل از بارداری تمامی عوامل خطر برای خود و نوزاد را تحت نظر پزشک از بین ببرند؛
- اندوکاردیت باکتریایی: این عارضه زمانی اتفاق میافتد که عفونت علاوه بر دریچه‌ها به پوشش داخلی قلب نیز آسیب وارد کرده باشد؛
- نارسایی قلبی: عمده‌ترین عارضه ناشی از بیماری تب روماتیسمی نارسایی قلبی است؛ چراکه در جریان این بیماری دریچه‌های قلب تحت تأثیر قرار می‌گیرند. زمانی که دریچه‌های قلب به‌درستی وظیفه خود را انجام ندهند فرد باگذشت زمان به نارسایی قلبی مبتلا می‌شود.
جمع‌بندی
این روزها در جوامع پیشرفته اغلب بیماری‌ها به‌صورت گسترده‌ای یا کنترل‌شده‌اند یا ابتلا به آن‌ها به‌صورت چشمگیری کاهش‌یافته است. یکی از این بیماری‌های کنترل‌شده که در صورت ابتلا به نوع خاصی از باکتری در بدن به وجود می‌آید روماتیسم قلبی است. در این مقاله شما را با این علائم روماتیسم قلبی آن آشنا کردیم. به خاطر داشته باشید اغلب بیماری‌های قلبی تا مدت‌ها خاموش و بدون هیچ‌گونه علائمی هستند. پس درصورتی‌که هرکدام از علائم گفته‌شده در این مقاله را دارید بهتر است سریعاً به پزشک مراجعه کنید. بیماری‌های قلبی علائم مشابهی دارند برای داشتن اطلاعات بیشتر از انوع بیماری قلبی مقاله مربوط به آن را در مجله نوت روز را بخوانید.
