درگذشته هیچوقت نمی‌شنیدیم کسی از گرفتگی رگ‌های قلبی سلامتش به خطر افتاده باشد، اما متأسفانه امروز به دلیل استفاده از روغن‌های ناسالم و عدم تحرک کافی با افزایش سن برخی از افراد به آنژیوگرافی قلب نیاز دارند. به نظر شما دلیل استفاده از آنژیوگرافی چیست؟ اگر شما نیز به‌تازگی با این روش پزشکی آشنا شدید یا می‌خواهید اطلاعات بیشتری در مورد این اصطلاح داشته باشید، تا انتهای این مقاله، مجله نوت روز را همراهی کنید.
آنژیوگرافی قلب؛ درمان یا تشخیص؟
همان‌طور که می‌دانید درصورتی‌که فرد در مصرف مواد غذایی چرب اعتدال را رعایت نکند و فعالیت کافی روزانه نداشته باشد، ممکن است پلاک‌های چربی اضافی در بدن در عروق خونی رسوب کند. این حالت شرایطی را به وجود می‌آورد که رگ‌ها به‌مرورزمان باریک و تنگ می‌شوند. برخی از افراد فکر می‌کنند که گرفتگی رگ قلب و آنژیوگرافی درد و درمان یکدیگر هستند. یعنی با استفاده از روش آنژیوگرافی رگ‌های مسدود شده با چربی را باز می‌کنند.
بهتر است بدانید که این تصور برای همه روش‌های آنژیوگرافی صحیح نیست. حال این سؤال پیش می‌آید که آنژیوگرافی برای چیست و با چه هدفی انجام می‌شود؟ آنژیوگرافی روشی تهاجمی و تشخیصی به منظور شناخت برخی از بیماری‌های مربوط به قلب و عروق است. در ادامه به توضیح بیشتری از این روش می‌پردازیم.
اطلاعات به‌دست‌آمده از آنژیوگرافی قلب
شاید از خود بپرسید که به چه علت آنژیو قلب انجام می‌شود؟ همان‌طور که گفته شد این روش در گروه روش‌های تشخیصی قرار دارد. همچنین با انجام آنژیوگرافی پزشک می‌تواند در ارتباط با روش‌های درمانی که در آینده قرار است اتخاذ کند بهتر تصمیم بگیرد.
اجازه دهید سفری کوتاه به بافت قلبی داشته باشیم که هدف از انجام آنژیو قلبی را بهتر درک کنید. قلب هر انسان 4 حفره دارد. از میان این‌ها دو حفره کوچک با نام دهلیز در بالای قلب و دو حفره بزرگ‌تر با نام بطن در پایین قلب قرارگرفته است. بطن‌ها وظیفه کنترل خود در داخل و خارج از قلب را به عهده‌دارند. اینجاست که دلیل آنژیو قلب به‌خوبی نمایان می‌شود. پزشک با این روش متوجه خواهد شد که آیا حفره‌ها و دریچه‌های مربوط به آن در قلب شما به چه میزان عملکرد خوبی دارد.
علاوه‌بر تست عملکرد دریچه‌های قلبی با استفاده از آنژیوگرافی می‌توان مشخص کرد که رگ‌های خونی مرتبط با قلب به چه میزان نازک یا مسدود شده‌اند. این آزمایش محل دقیق نازک شدن یا مسدود شدن رگ‌های خونی را نشان می‌دهد که کار را برای درمان‌های آینده راحت‌تر می‌کند.
تشخیص بیماری‌ها با استفاده از آنژیوگرافی
استفاده از روش آنژیوگرافی قلب علاوه بر اطلاعاتی که در رابطه با رگ‌های خونی می‌دهد، در تشخیص برخی از بیماری‌های قلبی نیز به پزشک کمک می‌کند که در ادامه در مورد آن‌ها توضیح می‌دهیم:
- بیماری عروق کرونر قلب (CHD): این بیماری به‌عنوان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در دنیا شناخته می‌شود. زمانی که پلاک‌های چربی در عروق رسوب می‌کنند. سیستم گردش خون به دلیل تنگ شدن یا مسدود شدن رگ‌ها با اخلال مواجه می‌شود. این بیماری تنها به دلیل مصرف بالای مواد خوراکی چرب به وجود نمی‌آید؛ بلکه کلسترول بالا، دیابت، استعمال دخانیات و فشارخون بالا نیز در ابتلا به این بیماری تأثیرگذار است؛
- حملات قلبی در اثر لخته‌های خونی: یکی دیگر از دلایل به وجود آمدن اخلال در سیستم گردش خون، وجود لخته‌های خونی است. با استفاده از آنژیوگرافی قلب می‌توان به‌راحتی وجود لخته‌های مسدودکننده سیستم گردش خون را شناسایی کرد و با روش‌های مشخص درمانی از بروز عوامل دیگر خطرساز جلوگیری شود؛
- آنژین: آنژین به درد قفسه سینه که ناشی از کاهش جریان خون در عضلات قلب است، گفته می‌شود. این بیماری عموماً زندگی فرد را تهدید نمی‌کند، اما شرایط لازم برای بروز حمله‌های قلبی یا سکته را فراهم خواهد کرد؛
- بیماری‌های خاموش مادرزادی: برخی از بیماری‌های مادرزادی تا مدت‌ها بدون علامت باقی می‌مانند. اما با کمک آنژیوگرافی قلب اغلب بیماری‌های مادرزادی نیز تشخیص داده می‌شود. عموماً تشخیص این بیماری‌ها در پی بروز بیماری‌های دیگر خواهد بود؛
- بیماری‌های مربوط به دریچه قلب: از مزایای استفاده از روش آنژیوگرافی تشخیص صحیح و مطمئن وجود هرگونه مشکل در دریچه‌های قلبی است؛
- کاردیومیوپاتی: کاردیومیوپاتی اصطلاحی رایج برای بیماری مربوط به عضله قلبی است. در این بیماری عضله‌های قلب کشیده، ضخیم یا سفت می‌شود. مشکل اساسی که در زمان ابتلا به کاردیومیوپاتی به وجود می‌آید، این است که قلب توان کافی برای پمپاژ خون را از دست می‌دهد.
آنژیوگرافی قلب دقیقاً چیست؟
حال که با کاربرد استفاده از این وسیله آشنا شدید، شاید از خود بپرسید که آنژیوگرافی یعنی چه؟ این دستگاه چگونه عمل می‌کند؟ آیا استفاده از آن دردناک است؟ و مواردی از این قبیل سؤالات که ممکن است ذهن شما را درگیر کرده باشد.
آنژیوگرافی قلب روش تشخیص تهاجمی است که شامل عکس‌برداری با اشعه X از شریان‌های قلب می‌شود. در هنگام انجام آنژیوگرافی لوله‌ای نازک، بلند و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر (catheter) در یکی از رگ‌های خونی (اغلب رگ کشاله ران یا بازو) قرار داده می‌شود.
در همین حین دستگاه با اشعه ایکس در حال عکس‌برداری است و پزشک محل دقیق لوله کاتتر را در بدن می‌بیند. با همین تصاویر پزشک لوله کاتتر را به قلب و عروق کرونر هدایت می‌کند. در این بخش برای بهتر دیده شدن وضعیت قلب و عروق رنگی به نام حاجب یا کنتراست (contrast medium) وارد لوله کاتتر می‌شود.
این رنگ محل و شرایط رگ‌های خونی که از آن‌ها گذشته به‌خوبی نشان می‌دهد. با استفاده از این رنگ هر رگ خونی که مسدود یا باریک شده باشد، به‌وضوح قابل‌شناسایی است. آنژیوگرافی قلب اغلب تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. این بدان معنا است که فرد در زمان انجام این آزمایش بیدار است، اما عضوی که درگیر آزمایش قرار دارد بی‌حس می‌شود.
ریسک‌ها و خطرات آنژیوگرافی
برخی افراد نگران ریسک‌ها و خطرات احتمالی این روش عکس‌برداری مثل درد قلب بعد از آنژیوگرافی هستند. بهتر است بدانید که آنژیوگرافی به‌صورت کلی روشی بی‌خطر به‌حساب می‌آید. احتمال مرگ در آنژیوگرافی کمتر از 0.5% است و میزان عوارض جانبی دیگر مثل فشار خون بالا بعد از آنژیوگرافی کمتر از 5% ارزیابی می‌شود.
دراین‌بین افرادی که به فشارخون شریانی ریوی طولانی‌مدت و نارسایی بطن راست مبتلا هستند در گروه افراد پرریسک برای این آزمایش قرار می‌گیرند. عوارض رایج آنژیوگرافی به شرح زیر است:
- کبودی در ناحیه ورود کاتتر؛
- درد یا عفونت در محل برش ورود کاتتر؛
- برآمدگی بسیار کوچک به همراه مایع و خون در نزدیکی محل برش.
موارد گفته‌شده در گروه عوارض کلی این روش قرار دارند، اما عوارض جزئی‌تر و با ریسک جدی‌تری نیز وجود دارد که در ادامه معرفی کرده‌ایم:
- حساسیت به رنگ حاجب که واکنش آلرژیک در بدن ایجاد می‌کند؛
- آسیب به کلیه‌ها به دلیل تلاش برای رفع رنگ حاجب که موقتی و گذرا است؛
- حمله یا سکته قلبی که ریسک آن بسیار پایین گزارش می‌شود؛
- آسیب به رگ‌های خونی؛
- فلج که بسیار نادر است و از هر 1000 نفر یک نفر ممکن است به این عارضه مبتلا شود.
به چه دلایلی آنژیو تجویز می‌شود؟
حال که با روش انجام این آزمایش و اطلاعات به‌دست‌آمده از آن آشنا شدید، شاید مایل باشید بدانید که در چه مواردی انجام این آزمایش از طریق پزشک تجویز می‌شود. اگر شما علائم و موارد زیر را در آزمایش‌های بالینی خود داشته باشید ممکن است پزشک آنژیوگرافی قلب را برای شما تجویز کند:
- علائم آنژین که ناشی از بیماری عروق کرونر است؛ مانند درد قفسه سینه که باگذشت زمان بدتر می‌شود؛
- دردهایی در نواحی فک، گردن بازو و قفسه سینه که با آزمایش‌های دیگر دلیل مشخصی برای آن‌ها پیدا نشود؛
- درد شدید و فزاینده‌ای در ناحیه معده، بازو و قفسه سینه که به آن آنژین ناپایدار گفته می‌شود؛
- نقص یا بیماری مادرزادی قلبی که با آن متولد شده باشید؛
- اعلام نتایج غیرطبیعی در تست استرس غیرتهاجمی قلب؛
- آسیب به قفسه سینه که احتمال آسیب به رگ‌های خونی قلب را بالا ببرد؛
- شنیدن صداهای غیرطبیعی با گوشی پزشکی توسط پزشک و احتمال بروز مشکل در دریچه‌های قلبی.
مراجعه به پزشک بعد از آنژیوگرافی
همان‌طور که گفته شد آنژیوگرافی روشی تهاجمی برای تشخیص است. برخی از افراد بعد از انجام این آزمایش نگرانی زیادی در مورد زخم موجود روی بدن خود دارند. حتی ممکن است به دلیل استرس زیاد احساس کنند که درگیر عوارض ناشی از آنژیوگرافی شده‌اند. اما در بسیاری از موارد این استرس‌ها بی‌دلیل است. درهرحال چنانچه هرکدام از موارد زیر بعد از آنژیوگرافی اتفاق افتاد، بهتر است سریعاً با اورژانس تماس بگیرید:
- شروع خونریزی از بریدگی به صورتی که با اعمال فشار نیز این خونریزی بعد از چند دقیقه بند نیاید؛
- احساس درد شدید که با مصرف مسکن‌های توصیه‌شده نیز کم نمی‌شود؛
- بروز قرمزی، داغی و تورم در پوست شما؛
- تفاوت در پا یا بازویی که آزمایش در آن انجام‌شده به نسبت پا یا بازوی دیگر؛ به عنوان مثال، تفاوت رنگ در این دو اندام خطرناک است؛
- وجود توده‌ای سفت و دردناک که با لمس کردن درد آن بیشتر شود که نزدیک محل برش قرار داشته باشد؛
- بروز تنگی نفس و درد قفسه سینه نیز علائمی از خطر است.
کلام آخر
این روزها با پیشرفت تکنولوژی در علم پزشکی تغییرات چشم‌گیری رخ داده است که به‌روز شدن دستگاه‌های آزمایشی جهت تشخیص بیماری‌های قلبی یکی از این تغییرات به شمار می‌آید. از جدیدترین دستگاه‌های موجود برای انجام آزمایش‌های عکس‌برداری به دستگاه آنژیوگرافی قلب اشاره میکنیم که با استفاده از آن اغلب مشکلات رگ‌های خونی قلب تشخیص داده می‌شود. در این مقاله تلاش کردیم به این سؤال که «آنژیوگرافی چیست» پاسخ دهیم. با خواندن این مقاله اکثر سؤال‌های شما در ارتباط با این روش تشخیصی پاسخ داده می‌شود. اگر شما هم به شناخت انواع بیماری قلبی نیاز دارید، با ما در مجله نوت روز همراه شوید.
