معرفی بیماری افتادگی دریچه میترال قلب

تابه‌حال با خود فکر کرده‌اید که قلب نیز ممکن است نشتی داشته باشد؟ بله؛ قلب این عضو پرکار و پرتلاش بدن انسان هم نشتی پیدا می‌کند. مدیریت ورودی و خروجی خون به قلب توسط دریچه‌های آن صورت می‌گیرد. شاید تابه‌حال اصطلاح افتادگی دریچه میترال قلب به گوشتان خورده باشد. به نظر شما گشاد شدن دریچه میترال قلب چه اثراتی بر بدن می‌گذارد؟ در ادامه این مقاله قصد داریم که شما را با این دریچه مهم قلب و مشکلاتی که در اثر نارسایی آن به وجود می‌آید، آشنا کنیم. پس اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری در مورد افتادگی دریچه میترال داشته باشید، تا انتها مجله نوت روز را همراهی کنید.

معرفی دریچه میترال قلب

شاید از خود بپرسید که وظیفه دریچه میترال در قلب چیست و اگر دریچه میترال قلب گشاد باشد چه میشود؟ برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید شناختی در مورد نحوه عملکرد و محل قرارگیری دریچه میترال داشته باشید.

قلب انسان ساختاری عضلانی با چهار حفره دارد. این چهار حفره شامل دو دهلیز با عنوان محفظه پرکننده قلب و دو بطن به‌عنوان محفظه پمپاژ می‌شود. وظیفه کنترل جهت جریان‌های خون به عهده دریچه‌های قلب است. جالب است بدانید که دریچه‌های قلب به‌صورت یک‌طرفه عمل می‌کنند. این بدان معنا است که اگر خون از طریق دریچه‌ای وارد قلب شود، دیگر امکان بازگشت به مکان قبلی توسط آن دریچه را ندارد.

دریچه میترال در بخش چپ قلب و بین دهلیز چپ و بطن چپ قرار دارد. این دریچه از نشت خون به دهلیز چپ در حین تخلیه خون جلوگیری می‌کند. اگر دریچه میترال قلب گشاد شود، خون در زمان پمپاژ اندکی به دهلیز چپ باز می‌گردد.

افتادگی دریچه میترال قلب چیست؟

به‌صورت علمی زمانی که دو فلپ (برگچه) دریچه میترال به‌آرامی و یکنواخت بسته نشوند و مانند چتر نجات به سمت دهلیز چپ متمایل باشند، افتادگی یا پرولاپس دریچه میترال (Mitral valve prolapse) اتفاق می‌افتد. افتادگی دریچه میترال را با عناوین دیگری نیز می‌شناسند که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم:

• سندروم کلیک سوفل
• سندروم بارلو
• سندرم دریچه فلاپی
• سندرم دریچه میترال دود
• بیماری دریچه میترال میکسوماتوز

لازم است بدانید زمانی که دریچه میترال دچار افتادگی می‌شود، ممکن است به دلیل کشیدگی بافت آن اندازه یکی از فلپ‌ها کمی تغییر کرده باشد. البته این عارضه به دلیل آسیب به بافت فلپ نیز ممکن است اتفاق بیفتد. نکته جالب‌توجه این است که اغلب دلیل اصلی بروز این بیماری در افراد ناشناخته می‌ماند.

یکی از مهم‌ترین خطرات افتادگی دریچه میترال نشت خون به دهلیز (سوفل قلبی) است. زمانی که این عارضه پیشرفته شود، اندام‌های بدن را با کمبود خون‌رسانی مواجه می‌کند. نشانه اصلی کاهش خون‌رسانی به اندام‌ها خستگی بی‌دلیل است. افتادگی دریچه میترال دو نوع متفاوت دارد که این دو نوع به شرح زیر است:

• نارسایی اولیه دریچه میترال؛ اگر نارسایی دریچه مربوط به بافت میترال و فلپ‌ها باشد به آن نارسایی اولیه دریچه میترال گفته می‌شود؛
• نارسایی عملکردی یا ثانویه میترال؛ اگر مشکل یا بیماری دیگری در بخش‌های مختلف قلب باعث ایجاد مشکل در دریچه شده باشد، به آن نارسایی ثانویه میترال می‌گویند.

علت گشاد شدن دریچه میترال قلب

علل مختلفی سبب ابتلا به افتادگی دریچه میترال می‌شود. تا به امروز موارد متفاوتی به‌عنوان عامل احتمالی ابتلا به نارسایی دریچه میترال معرفی‌شده است. در ادامه به معرفی علل بروز این بیماری می‌پردازیم.

تب روماتیسمی

زمانی که فرد به گلودرد استرپتوکوکی مبتلا می‌شود، در صورت عدم درمان ممکن است با عوارضی مثل تب رماتیسمی نیز مواجه شود. تب رماتیسمی می‌تواند به دریچه میترال آسیب بزند و باعث ابتلا به افتادگی دریچه میترال در اواخر زندگی شود. اگر تب روماتیسمی باعث بروز نارسایی دریچه میترال شود، به آن بیماری دریچه روماتیسمی میترال می‌گویند.

حمله قلبی

حمله‌های قلبی که ناشی از بیماری‌های دیگر قلب یا عروق کرونر است، به ناحیه‌ای از عضله قلب که از دریچه میترال حمایت می‌کند، آسیب می‌زند. اگر حمله قلبی گسترده باشد (مانند زمانی که عروق خونی خود قلب مسدود شود)، سبب نارسایی شدید و ناگهانی دریچه میترال می‌شود. نشتی و نارسایی دریچه میترال در اثر حمله قلبی را نارسایی ایسکمیک میترال می‌گویند.

جنسیت

طی تحقیقاتی که در کشورهای اروپایی صورت گرفته افتادگی دریچه میترال در خانم ‌ها که ناشی از تب روماتیسمی است، حدوداً دو برابر آقایان گزارش می‌شود. علت این نابرابری مربوط به جنسیت هنوز برای پزشکان مبهم است. جالب آنجاست که شرایط ابتلا به مدل‌های دیگر افتادگی دریچه میترال قلب برای آقایان و بانوان به یک اندازه و در برخی موارد حتی برای بانوان کمتر نیز گزارش می‌شود.

درهرحال تا به اینجا تنها علل ابتلا افرادی که برای درمان به جراحی نیاز داشته‌اند، بررسی‌شده است. به همین دلیل دلایل اصلی این عامل همچنان سؤالی بزرگ را در ذهن محققان ایجاد می‌کند.

مشکلات مادرزادی

ممکن است به دلایل مختلفی نوزادان با مشکلات نارسایی دریچه میترال مادرزادی متولد شوند. یکی از مشکلات مادرزادی که مانع از بسته شدن کامل دریچه میترال می‌شود، وجود زائده‌ها یا برآمدگی‌هایی روی فلپ‌ها است. این زائده‌ها ممکن است با گذشت زمان حذف شده یا در برخی موارد تا بزرگ‌سالی بدون هیچ علائمی با فرد همراه شوند.

در برخی موارد هیچ‌گونه علائمی مبنی بر وجود مشکل در این دریچه مشاهده نمی‌شود. به خاطر داشته باشید این مشکل تهدیدکننده زندگی نیست؛ مگر زمانی که فرد با مشکل کمبود خون‌رسانی مواجه شود؛ پس نگران نباشید. البته در نظر داشته باشید که در صورت بروز هرگونه علائم حتماً باید به پزشک مراجعه کنید.

ضخیم شدن دریچه میترال

درصورتی‌که دریچه میترال ضخیم شود، قلب برای پمپاژ خون با مشکل مواجه خواهد شد. این شرایط بر عملکرد دریچه میترال نیز تأثیر می‌گذارد و فشار مضاعف ممکن است باعث نارسایی این دریچه شود. انواع کاردیومیوپاتی (ضخیم شدن) مربوط به دریچه میترال شامل کاردیومیوپاتی متسع و کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک است.

آسیب به طناب‌های بافتی

باگذشت زمان و افزایش سن بافت‌هایی که فلپ‌های دریچه میترال را به دیواره قلب متصل می‌کنند، ممکن است کشیده یا پاره شود. درصورتی‌که این بافت‌ها پاره شود، به‌صورت کامل عملکرد فلپ را با اخلال مواجه می‌کند. این حالت باعث نشت خون از طریق دریچه میترال به‌صورت ناگهانی خواهد شد. اغلب زمانی این اتفاق می‌افتد که ضربه یا آسیبی به قفسه سینه وارد شود.

حال اگر بافت‌های اتصال دهنده نیز کشیده شوند، نیز شرایط مشابهی را مشاهده خواهیم کرد؛ با این تفاوت که روش درمان آن متفاوت است. درمان پارگی این بافت‌ها تنها با عمل جراحی ممکن است؛ در صورتی که حالت کشیدگی با دارو نیز درمان می‌شود.

اندوکاردیت

ویروس‌ها و باکتری‌ها عامل اصلی بروز عفونت در سراسر بدن به خصوص بخش‌های مختلف قلب هستند. درصورتی‌که دیواره داخلی قلب به عفونت مبتلا شود، (اندوکاردیت) به سلامت فلپ‌های دریچه میترال آسیب می‌زند. آسیب به دریچه‌های قلب در اثر عفونت علائم متفاوتی نسبت به دیگر موارد آسیب‌رسان دارد که یکی از این علائم تب و گرگرفتگی بدن است.

پرتودرمانی

به ندرت پیش می‌آید که زمان استفاده از پرتودرمانی آسیبی به فلپ‌ها یا اتصالات ماهیچه آن‌ها وارد شود. از آنجایی‌که در برخی موارد نادر ریسک آسیب رسیدن از طریق پرتودرمانی نیز گزارش‌شده است، لازم دانستیم آن را در گروه علل به وجود آورنده افتادگی دریچه میترال قلب ذکر کنیم.

علائم افتادگی دریچه میترال قلب چیست؟

حال که با علل به وجود آورنده این بیماری آشنا شدید، زمان آن فرارسیده است که با علائم افتادگی و نارسایی میترال نیز آشنا شوید. لازم است بدانید که علائم و عوارض نارسایی دریچه میترال اغلب به شدت بیماری بستگی دارد. ازآنجایی‌که با وخیم شدن شرایط دریچه میترال بدن با کاهش خون‌رسانی مواجه می‌شود، خستگی یکی از علائم شایع اما غیراختصاصی این بیماری است. سایر علائم و نشانه‌های نارسایی دریچه میترال قلب به شرح زیر است:

• شنیده شدن صدای جریان خون در دریچه (سوفل قلب) با گوشی پزشکی؛
• ضربان قلب نامنظم (آریتمی)؛
• بروز تنگی نفس به‌ویژه زمانی که فرد در حال استراحت و دراز کشیدن است؛
• احساس تپش قلب، به صورتی که فرد احساس می‌کند پرنده‌ای درون قفسه سینه در حال بال زدن است؛
• ورم ساق یا مچ پا؛
• سرگیجه یا سبکی سر؛
• شنیده شدن صدای کلیک، زمانی که قلب در حال پمپاژ خون است (سندروم کلیک سوفل) که پزشک با گوشی پزشکی آن را می‌شوند.

معرفی خطرات افتادگی دریچه میترال قلب

همان‌طور که گفته شد یکی از خطرات جدی که درنتیجه افتادگی دریچه میترال به وجود می‌آید، ضعیف شدن عضلات قلبی است. تمامی موارد زیر ناشی از افتادگی دریچه میترال است که هرکدام از آن‌ها به صورتی به‌سلامت بدن آسیب می‌زند.

فیبریلاسیون دهلیزی

این بیماری اغلب با ضربان قلب نامنظم و سریع همراه است. فیبریلاسیون دهلیزی در شرایطی به وجود می‌آید که محفظه دهلیز سمت چپ به دلیل نارسایی دریچه میترال بزرگ می‌شود. درصورتی‌که این عارضه به‌سرعت تشخیص داده نشود، امکان لخته شدن خون در بدن را بالا می‌برد که در پی آن ریسک سکته مغزی نیز افزایش می‌یابد.

فشارخون ریوی

درصورتی‌که افتادگی دریچه میترال درمان نشود یا فرایند درمان برای آن به‌طور کامل صورت نگیرد، فشار در عروق خونی ریوی افزایش می‌یابد. این افزایش عروق خونی در ریه دو خطر ایجاد می‌کند؛

• اول اینکه با افزایش فشار ممکن است به دیواره عروق خونی نازک آسیب وارد شود و آن‌ها را پاره کند.
• با افزایش فشار ریوی جمع شدن مایع درون ریه‌ها دور از انتظار نیست.

نارسایی احتقانی قلب

در مواردی که فرد مبتلا به نارسایی خفیف است، معمولاً علائم و عوارضی را احساس نمی‌کند. هرچه شرایط افتادگی دریچه میترال بدتر شود، قلب برای پمپاژ خون باید سخت‌تر کار کند. فشار ناشی از این عارضه ممکن است باعث بزرگ شدن فضای بطن سمت چپ شود که درنهایت به ضعیف شدن عضله قلب منجر خواهد شد. این شرایط باعث بروز نارسایی قلبی می‌شود.

ابتلا به آریتمی

یکی از عوارض افتادگی دریچه میترال قلب مربوط به ریتم نامنظم ضربان قلب است. این اتفاق عموماً در حفره‌های بالایی قلب یعنی دهلیزها به وجود می‌آید. ممکن است که آریتمی آزاردهنده باشد، اما تهدیدکننده زندگی نیست. عموماً افرادی به نامنظمی ضربان قلب در اثر افتادگی دریچه میترال مبتلا می‌شوند که این افتادگی ناشی از آسیب به بافت فلپ‌ها باشد. به این مشکل عموماً بدشکلی فلپ‌ها می‌گویند. درصورتی‌که با علائم آریتمی مواجه شدید، بهتر است برای معاینه نزد پزشک متخصص بروید.

افزایش احتمال ابتلا به عفونت

حفره‌های درونی قلب با پوشش نازکی به نام اندوکارد پوشیده شده است. این لایه نازک به‌عنوان حفاظ درون حفره‌ها قرار دارد. درصورتی‌که دریچه میترال به‌صورت صحیح وظیفه خود را انجام ندهد و خون به دهلیز چپ نشت کند، ریسک ابتلا اندوکارد به عفونت بیشتر می‌شود. اغلب باکتری‌ها عامل ایجادکننده عفونت اندوکاردیت هستند.

همان‌طور که متوجه شدید عفونت و افتادگی دریچه میترال علت و معلول همدیگر هستند. هم عفونت عامل ایجاد افتادگی است و هم به‌صورت بالعکس افتادگی دریچه عامل بروز عفونت در غشای داخلی قلب به شمار می‌آید.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟

افتادگی دریچه میترال قلب در هر سنی و در هر فردی ممکن است ایجاد شود. علائم و نشانه‌های جدید بیانگر آن است که بروز این نارسایی در دریچه قلب در مردان بالای 50 سال رو به افزایش است. درعین‌حال باید بدانید که وراثت نقش مهمی را در ابتلا به مشکلات قلبی ایفا می‌کند. با این‌حال در خانواده‌هایی که بیماری‌هایی خاص دارند، بهتر است تمامی افراد خانواده برای چکاپ‌های سالیانه نزد پزشک بروند. این بیماری‌های خاص به شرح زیر است:

• سندرم مارفان (Marfan syndrome)
• سندرم اهلرز-دانلوس (Ehlers-Danlos syndrome)
• ناهنجاری ابشتاین (Ebstein anomaly)
• دیستروفی عضلانی (Muscular dystrophy)
• بیماری گریوز (Graves’ disease)
• اسکولیوز (Scoliosis)

تشخیص افتادگی دریچه میترال قلب

اغلب زمانی که فرد با علائم گفته‌شده به پزشک مراجعه می‌کند، پزشک با شنیدن صدای قلب فرد متوجه افتادگی دریچه قلب خواهد شد. این بیماری در هر سن و سالی تشخیص داده می‌شود. اغلب نشانه ابتلا به پرولاپس دریچه میترال شنیدن صدای کلیک در زمان معاینه است. به این ترتیب معمولا پزشکان برای اطمینان از تشخیص داده‌شده آزمایش‌هایی را تجویز می‌کنند که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

اکوکاردیوگرافی

اکوکاردیوگرافی یا اکوکاردیوگرام روشی غیرتهاجمی مشابه سونوگرافی است که برای تشخیص میزان شدت پیشرفت بیماری انجام می‌شود. در انجام این آزمایش با استفاده از امواج صوتی فرکانس بالا تصاویر باکیفیتی از قلب بیمار گرفته می‌شود. این تصاویر به پزشک کمک می‌کند که میزان نشت خون از دریچه میترال را اندازه‌گیری کند.

درصورتی‌که پزشک تصاویر دقیق‌تری برای تشخیص بیماری نیاز داشته باشد، ممکن است برای فرد اکوکاردیوگرام ترانس مری تجویز کند. این روش از اکوکاردیوگرافی دقیق‌تر است. در این روش با استفاده از لوله‌ای باریک و انعطاف‌پذیر که دستگاهی در ابتدای آن به جهت عکس‌برداری دارد، تصاویر دقیقی دریافت می‌شود. در زمان انجام آزمایش لوله از طریق مری به سمت معده هدایت می‌شود و زمانی که مبدل سر لوله در مکان صحیحی قرار گرفت اقدام به ‌عکس‌برداری صورت می‌گیرد.

تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس

هدف از عکس‌برداری با استفاده از اشعه ایکس تعیین میزان اندازه قلب است. با استفاده از تصاویری که با این روش به دست پزشک می‌رسد، کاملاً مشخص است که آیا به دلیل برگشت خون بطن‌ها یا دهلیزها دفرمه و بزرگ ‌شده‌اند یا خیر. علاوه‌بر آن در این روش عکس‌هایی نیز از ریه دریافت می‌شود که در صورت تجمع مایعات در ریه در اثر افتادگی دریچه میترال سریعاً برای درمان اقدام شود.

الکتروکاردیوگرام (ECG)

هدف از انجام این آزمایش تعیین میزان آریتمی قلب است. در حین آزمایش پروب‌هایی را روی قفسه سینه قرار می‌دهند و تکانه‌های الکتریکی را که باعث ضربان قلب می‌شود، ثبت می‌کنند. درصورتی‌که نشانه‌هایی از آریتمی قلب مشاهده شود، پزشک جهت انتخاب روش درمانی مناسب تصمیم می‌گیرد.

آزمایش سنجش استرس

این آزمایش اغلب برای شناسایی میزان تأثیر افتادگی دریچه میترال بر انجام فعالیت‌های فرد صورت می‌گیرد. پزشک با انجام این آزمایش می‌خواهد بداند که افتادگی دریچه میترال قلب به چه اندازه از توانایی شما برای انجام حرکات ورزشی کاسته است. در زمان انجام این آزمایش فرد یا با انجام حرکات ورزشی یا با مصرف دارو ضربان قلب خود را بالا می‌برد. پس‌ازآن پزشک با شناسایی میزان توانایی قلب نتیجه را اعلام می‌کند.

درمان افتادگی دریچه میترال

اکثر افرادی که به افتادگی دریچه میترال قلب مبتلا هستند، مخصوصاً افراد بدون علائم نیازی به درمان‌های خاص ندارند. درصورتی‌که نارسایی دریچه میترال قلب شدت بیشتری داشته باشد، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که به‌صورت مداوم برای چکاپ به مراکز درمانی مراجعه کنید. بااین‌حال درصورتی‌که مقدار قابل‌توجهی خون از دریچه میترال نشت کند، پزشک روش‌های متفاوتی را برای درمان تجویز می‌کند. این روش‌های به شرح زیر است.

درمان با کمک دارو

داروها به دلایل مختلفی تجویز می‌شوند؛ به عنوان مثال، به منظور کاهش و کنترل عوارض بیماری. البته برخی از داروها نیز نقش درمانی دارند. در ادامه به بخشی از داروهای مطرح تجویزی اشاره می‌کنیم:

• مسدودکننده‌های بتا؛ درصورتی‌که فرد با تپش قلب یا آریتمی درگیر باشد، این داروها برای کنترل و منظم کردن ضربان قلب تجویز می‌شود. از اثرات دیگر این دارو به کاهش فشارخون و بهبود شرایط گردش خون با باز کردن رگ‌ها اشاره می‌کنیم.
• قرص‌های مدر (ادرارآور)؛ درصورتی‌که پزشک میزان ریسک تجمع مایعات در ریه بیمار را بالا بداند، ممکن است برای او قرص‌های ادرارآور تجویز کند. این قرص‌ها شرایط را برای تخلیه مایعات از طریق ادرار فراهم می‌کنند.
• داروهای تنظیم‌کننده ریتم قلب؛ درصورتی‌که عارضه افتادگی دریچه میترال قلب برای بیماری آریتمی باشد، پزشک داروهای تنظیم‌کننده ریتم قلب را تجویز می‌کند. این داروها ممکن است شامل موارد پروپافنون (Rythmol SR)، سوتالول (Betapace، Sorine، Sotylize)، فلکائینید و آمیودارون (Pacerone) باشد. وظیفه این داروها این است که سیگنال‌های الکتریکی بافت قلب را کنترل و تنظیم کنند.
• آسپرین؛ آسپرین داروی رقیق‌کننده خون است. این دارو با هدف جلوگیری از لخته شدن خون، کاهش ریسک سکته قلبی و مغزی تجویز می‌شود.

عمل جراحی؛ روشی دیگر برای درمان

اغلب افراد مبتلا به افتادگی دریچه میترال قلب نیازی به عمل جراحی ندارد. این عمل زمانی پیشنهاد می‌شود که فرد به نارسایی شدید دریچه مبتلا باشد؛ حال ممکن است نارسایی علائمی داشته باشد یا نه. نارسایی شدید دریچه درنهایت به نارسایی قلب منجر می‌شود که باعث کاهش خون‌رسانی مؤثر به اندام‌های بدن خواهد شود.

اگر مدت‌زمان زیادی فرد به نارسایی دریچه مبتلا شده باشد، عضله قلب ضعیف می‌شود و ممکن است شرایط را برای انجام عمل قلب سخت‌تر کند. جراحی ممکن است به روش عمل قلب باز یا به روش کمتر تهاجمی با استفاده از چندین برش کوچک انجام شود. هدف از انجام این عمل جایگزینی یا ترمیم دریچه میترال قلب است.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

اغلب افراد با ابتلا به افتادگی دریچه میترال قلب سؤالاتی در ارتباط با رژیم غذایی شلی دریچه میترال در ذهنشان شکل می‌گیرد. اکثر افراد مبتلا به این بیماری به‌راحتی به زندگی عادی خود ادامه می‌دهند؛ بدون اینکه هیچ عارضه یا علامتی آن‌ها را اذیت کند. در حالت کلی غذاهای مفید برای افتادگی دریچه میترال شامل مواد خوراکی سالم و طبیعی مثل میوه‌ها و سبزیجات است.

اگر می‌خواهید شرایط نارسایی دریچه قلبی شما بدتر نشود، بهتر است مصرف غذاهای آماده و غذای فوری را به حداقل برسانید. علاوه بر آن از مصرف دخانیات مخصوصاً سیگار و قلیان نیز پرهیز کنید. نکته دیگری که باید به خاطر داشته باشید، کنترل میزان مصرف نمک است؛ چراکه این ماده خوراکی شرایط را برای تشدید افتادگی دریچه قلب فراهم می‌کند.

جمع‌بندی

این روزها به دلایل مختلفی میزان ابتلا افراد به بیماری‌های قلبی و عروقی افزایش‌یافته است. همان‌طور که می‌دانید در صورت ابتلا به این بیماری‌ها سبک زندگی افراد به‌صورت قابل‌توجهی تغییر می‌کند. یکی از بیماری‌های قلبی که ابتلا آن سن و سال نمی‌شناسد، افتادگی دریچه میترال است. در این مقاله به‌صورت کامل به این سؤال که «افتادگی دریچه میترال قلب چیست» پاسخ دادیم. درصورتی‌که هرکدام از علائم گفته‌شده را داشتید، بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه نمایید. ما در مجله نوت روز شما را با انواع بیماری قلبی بیشتر آشنا می‌کنیم، پس با ما همراه باشید که با این بیماری ها بیشتر آشنا شوید.

منابع: mayoclinic, heart ,nhs ,webmd