هر آنچه که باید درباره تغذیه قبل از بارداری بدانید
بارداری و تولد پروسهای شگفتانگیز در خلقت است. بدن بانوان در زمان بارداری با تغییراتی همراه میشود. درصورتیکه بدن مادر آمادگی لازم برای مواجهشدن با این تغییرات را نداشته باشد، بارداری موفقی صورت نمیگیرد. ازجمله اقداماتی که قبل از بارداری باید به آن توجه داشت، تغذیه مناسب است. تغذیه نقش مهمی در افزایش باروری، سلامت مادر در دوران بارداری و پسازآن، سلامتی جنین، تعیین جنسیت و … دارد؛ بنابراین سه ماه قبل از اقدام به بارداری باید رژیم غذایی مناسبی داشته باشید. علاوه بر مادر تغذیه پدر نیز اهمیت دارد. بااینوجود چه تغذیهای برای قبل از بارداری مناسب است؟ برای رسیدن به پاسخ این سؤال مجله نوت روز را تا پایان این متن همراهی کنید که با هر آنچه باید درباره تغذیه قبل از بارداری بدانید، آشنا شوید.
تغذیه قبل از بارداری برای مرد و زن؛ دلایل اهمیت آن
بسیاری از مادران تنها به تغذیه خود در دوران بارداری اهمیت میدهند. درصورتیکه در دوران قبل از بارداری علاوه بر تغذیه مادر تغذیه پدر نیز اهمیت بسیاری دارد. پزشکان موارد زیر را بهعنوان دلایل اهمیت تغذیه پیش از بارداری بیان کردهاند:
• برنامه غذایی مادر قبل از دوران بارداری بر وزن جنین تأثیر میگذارد. در سالهای اخیر تحقیقاتی بر این موضوع صورت گرفته که نشان میدهد احتمال ابتلا جنین به بیماریهای مختلف با وزن او در ارتباط است. بیماریهای مرتبط با وزن پایین جنین شامل دیابت، فشارخون بالا، هایپرکلسترولمی و عدم رشد مناسب میشوند؛
• رژیم غذایی مناسب علاوه بر سلامت جنین، سلامت مادر را نیز تضمین میکند. اضافهوزن مادر در دوران بارداری خطر ابتلا به دیابت در این دوره و زایمان زودرس را افزایش میدهد؛
• تغذیه پیش از بارداری بر باروری خانمها و آقایان نیز اثر میگذارد. درصورتیکه مادر و پدر قبل از اقدام به بارداری از خوراکیهای غنی از مواد نگهدارنده، چربی و فستفودها استفاده کنند، احتمال باروری آنها کاهش پیدا میکند؛
پزشکان تغذیه قبل بارداری
با توجه به اهمیت خوراکیها قبل از دوران حاملگی توصیه میشود که مرد و زن چند ماه قبل از اقدام به بارداری خانم به پزشک متخصص تغذیه یا پزشک زنان مراجعه کنند. پزشکان بر اساس آزمایشهایی خاص، رژیم غذایی منحصربهفردی را برحسب فاکتورهای مختلف بدن والدین در نظر میگیرند. همچنین آنها ورزشهای مناسب برای آمادگی بدن مادر را به او آموزش میدهند.
قبل از بارداری چه تغذیهای داشته باشیم؟
پزشکان و محققان معتقد هستند که تغذیه پیش از بارداری مادر و پدر در سلامت نوزاد تا بزرگسالی او تأثیر میگذارد. به همین خاطر رژیم غذایی پیش از بارداری برای مرد و زن باید بهگونهای در نظر گرفته شود که سرشار از مواد مغذی و ضروری و عاری از هرگونه مواد مضر و ممنوعه باشد.
غذاهای مفید و ضروری قبل از بارداری
مهمترین نکته برای تغذیه قبل از بارداری انتخاب و مصرف مواد غذایی است که قدرت باروری مرد و زن را افزایش میدهد. در ادامه به معرفی این مواد غذایی پرداختهایم.
سبزیها و میوهها
سبزیها و میوهها منبع غنی از ویتامینها، مواد معدنی، مواد ضد رادیکال آزاد و آنتیاکسیدانها هستند. این دست از مواد غذایی تأثیر منفی نور خورشید یا دود اتومبیلها بر اندامهای تولیدمثل را کاهش داده و از این طریق قدرت باروری زنان و مردان را افزایش میدهند.
ماهی؛ منبع امگا 3
ماهی حاوی اسید چرب ضروری امگا 3 است که موجب افزایش قدرت باروری، کاهش احتمال زایمان زودرس و کاهش خطر پرهاکلامسپی میشود. همچنین مصرف این ماده غذایی در دوران بارداری برای افزایش رشد مغز و چشم کودک ضروری است.
پروتئین
پروتئین مهمترین و مؤثرترین مادهای است که قبل از بارداری باید مصرف شود. پروتئین موردنیاز برای این دوران با مصرف گوشت قرمز در کنار لبنیات، گیاهان و دانههای غنی از پروتئین مانند دانه سویا، نخودفرنگی، قارچ و … تأمین میشود. این ماده مغذی قدرت باروری مادر و پدر را افزایش میدهد. ازاینجهت علاوه بر مادر، پدر نیز باید مصرف آن را در اولویت قرار دهد.
روی ماده معدنی مورد نیاز برای بارداری
روی(Zn) ازجمله مواد معدنی موردنیاز برای زن و مرد قبل از بارداری است که در صورت کمبود آن اثر منفی در جنین و حتی نوازد تا دوسالگی ایجاد میکند. همچنین اگر ذخیره ماده معدنی روی در بدن مادر و پدر کم باشد، امکان بروز موارد زیر افزایش پیدا میکند:
• عدم تقسیم سلولی مناسب در بدن مادر
• ابتلا نوزاد به بیماریهای مختلف
• کاهش رشد
• کاهش قدرت یادگیری و درک نوزاد
• افزایش احتمال سقطجنین
• کاهش هورمونهای استروژن و پروژسترون
• کاهش اسپرم و ترشح تستوسترون
غذاهای موردنیاز بانوان قبل از بارداری
بیشتر مادران تنها به رژیم غذایی خود در طول دوران بارداری اهمیت میدهند، این در حالی است که تغذیه قبل از بارداری از دوران حاملگی اهمیت بیشتری دارد. بارداری همانند یک مسابقه است که قبل از آن تمامی اندامهای بدن باید آمادگی لازم برای رویارویی با آن را داشته باشند.
سوخت اصلی بدن از طریق تغذیه تأمین میشود. همچنین فعالیت ارگانهای مختلف بدن وابسته به مواد غذایی دریافتی است. برای اینکه فعالیت بدن در طول بارداری نرمال باشد و این دوران شیرین و خاطرهانگیز بگذرد ، لازم است که مواد غذایی مفید را در رژیم غذایی خود قرار دهید. مواد مغذی مفید برای قبل از بارداری مادران به شرح زیر هستند.
ویتامینها
با توجه به اینکه جنین از مواد معدنی، ویتامینها و مواد مغذی ذخیرهشده در بدن مادر تغذیه میکند، مادر پیش از بارداری باید از مواد غذایی سرشار از ویتامینها استفاده کند. برای تأمین ویتامینها علاوه بر مواد غذایی میتوان از مولتیویتامینها و مکملهای غذایی زیر نظر پزشک بهره گرفت.
آهن
پزشکان توصیه میکنند که ذخیره آهن بدن مادر قبل از بارداری به حداکثر مقدار خود برسد. مصرف آهن برای بانوانی پیشنهاد میشود که دوران عادت ماهانه با خونریزی بالایی دارند. در دوران بارداری جنین مواد معدنی بدن مادر را جذب میکند و بدن توانایی حفظ آهن ذخیرهشده را ندارد. ازاینجهت سه ماه قبل از بارداری شروع به مصرف قرص آهن کنید.
استفاده از مواد غذایی سرشار از آهن نیز قبل از بارداری به مادران توصیه میشود. این مواد شامل موارد زیر هستند:
• گوشت قرمز
• مرغ و ماهی
• کلم بروکلی
• حبوباتی نظیر لوبیا و عدس
مواد غذایی مورد نیاز برای مردان قبل از بارداری
علاوه بر زنان، مردان نیز باید رژیم غذایی مناسبی داشته باشند. این رژیم برافزایش قدرت باروری، سلامت و تعیین جنسیت جنین تأثیر میگذارد. سه ماه قبل از اقدام به بارداری مردها باید رژیم غذایی مناسب را رعایت کنند؛ چراکه اسپرمی که از آنها در هنگام آمیزش خارج میشود، سه ماه قبل در بدن تولیدشده است. ازاینرو برای حفظ سلامت جنین از همسر خود بخواهید که مواد زیر را در رژیم غذایی خود قرار دهند.
• سلنیوم: مایع منی از مقدار زیادی سلنیوم تشکیل میشود. درصورتیکه این ماده مغذی در بدن مردان کم باشد، اسپرم کاهش پیداکرده و قدرت باروری آنها کم خواهد شد. با مصرف بهاندازه سلنیوم تعداد اسپرمها دو برابر شده و بهواسطه آن احتمال بارداری افزایش پیدا میکند.
• آب: میزان زیادی آب برای افزایش تعداد اسپرمها در طول روز باید نوشیده شود.
• روی: روی نیز همانند سلنیوم به افزایش اسپرم و باروری کمک میکند.
ممنوعیتهای غذایی پیش از بارداری
برای افزایش باروری و تضمین سلامت مادر و جنین علاوه برقرار دادن مواد مغذی در رژیم غذایی، ممنوعیتهایی را نیز باید در نظر داشت. بسیاری از مواد غذایی قدرت باروری را در مردان یا زنان کاهش میدهند. همچنین برخی از آنها خطر سقطجنین، زایمان زودرس و بروز بیماری در مادر و فرزند او را به دنبال دارند.
مواد غذایی زیر برای مردان و زنان مضر است. ازاینرو قبل از بارداری از این مواد کمتر استفاده کنید:
• قندهای تصفیهشده
• آرد سفید موجود در کلوچهها، شیرینیها و کیکها
• چربیهای اشباع
• کافئین
• جیوه موجود در آبزیان بهخصوص ماهی تن
• گوشت خام و دودی
• سوسیس و هاتداگ
• غذاهایی با طبع سرد مانند فست فودها
علاوه بر موارد فوق مصرف مواد غذایی زیر برای مادر و پدر سه ماه قبل از اقدام به بارداری منع شده است:
• مشروبات الکلی
• استعمال سیگار
• محصولات گیاهی ناشناخته
• برخی از مکملهای گیاهی
• داروهای ترکیبی
• شیرینکنندههای مصنوعی
• غذاهای دریایی با جیوه بالا
• شیر و آبمیوه غیرپاستوریزه
• پنیر غیرپاستوریزه
• نوشیدنیهای انرژیزا و قهوه زیاد
• غذاهای پر سدیم
تغذیه قبل از بارداری و تاثیر آن بر خصوصیات ظاهری جنین
علاوه بر ژنتیک عوامل محیطی نیز بر خصوصیات ظاهری جنین تأثیر میگذارند. عوامل محیطی شامل شرایط آب و هوایی، تغذیه پدر و مادر و … میشود. مواد غذایی که پدر و مادر قبل یا در دوران بارداری استفاده میکنند بهطور مستقیم بر خصوصیات ظاهری جنین از قبیل رنگ چشم، رنگ پوست، قد و … تأثیر میگذارد. برخی از مواد مؤثر بر خصوصیات ظاهری جنین به شرح زیر هستند:
• هلو و توتفرنگی موجب زیبایی جنین و شادابی پوست زن باردار میشود.
• شیر در سه ماه اول بارداری رشد جنین را بهبود میبخشد.
• پرتقال و انار خونرسانی را بهتر میکند و موجب شفاف شدن پوست جنین میشود.
ه مصرف بهاندازه کندر به نیکو شدن دختر و شجاع شدن پسر منجر خواهد شد. همچنین هوش نوزاد را افزایش میدهد.
• با خوردن انجیر و شنبلیله نوزادی پر مو خواهید داشت.
• مصرف غذاهای تند باعث بروز لک روی صورت نوزاد میشود.
• رازیانه و بادیان به کسانی توصیه میشود که تمایل دارند نوزادی با چشمهای رنگی داشته باشند.
ک رب انار ویار خوردن زغال، برفک یخچال و خاک را از بین میبرد و به زیبا شدن چهره نوزاد کمک میکند.
اقدامات قبل از بارداری
برای جلوگیری از ابتلا به دیابت بارداری قبل از اقدام به حامله شدن خود را به وزن مناسب برسانید. همچنین اگر احساس ضعف میکنید، غذاهای مقوی زیر را در برنامه غذایی خود قرار دهید:
• پسته
• کشمش
• خرما
• بادام
• عسل
• فندق
درصورتیکه کمخون هستید نیز از غذاهای زیر استفاده کنید:
• جگر
• گوشت
• تخممرغ
• آب مرکبات بعد از هر وعده غذایی
• کاهش مصرف چای و شکلات
درصورتیکه از ناراحتی معده رنج میبرید، از راهکارهای زیر برای درمان آن استفاده کنید:
• میزان غذای خود را در هر وعده کم کنید. در عوض تعداد وعدههای غذایی خود را افزایش دهید.
• بههیچوجه بلافاصله پس از مصرف غذا دراز نکشید.
• لباسهای تنگ نپوشید و از لباسهای راحت و گشاد بیشتر استفاده کنید.
• غذاهایی که به آن حساس هستید را در وعدههای غذایی خود قرار ندهید.
• غذاهای نفاخ مانند پیاز، کلم و … را مصرف نکنید.
علاوه بر موارد فوق در برنامه غذاییتان مواد مغذی و مختلف اعم از سبزیها خام و پخته، میوه، شیر، لبنیات و گوشت را قرار دهید. همچنین بهتر است که قبل از 18 سالگی اقدام به بارداری نکنید؛ چراکه رشد بدن تا قبل از 18 سالگی ادامه دارد. با بارداری قبل از 18 سالگی نوعی رقابت بین رشد جنین و خود شما در بدن ایجاد میشود.
بااینوجود اگر به هر دلیلی تمایل دارید در سنی پایینتر از 18 سالگی باردار شوید، مصرف مواد غذایی زیر را در اولویت قرار دهید:
• گوشت سفید
• گوشت قرمز
• شیر
• تخممرغ
• جگر
• سبزیهای خام
• مرکبات از قبیل لیمو، پرتقال، نارنگی و نارنج
برنامه غذایی چهلروزه قبل از بارداری
همانطور که در ابتدای متن توضیح دادیم بهتر است سه ماه قبل از اقدام به بارداری به پزشک متخصص مراجعه کنید و زیر نظر او برنامه غذایی داشته باشید. پزشک با توجه به فاکتورهای مختلفی تغذیه قبل از بارداری شما را برنامهریزی میکند. بااینحال اگر مشکل یا بیماری خاصی ندارید و در وضعیت نرمالی هستید، میتوانید از برنامه غذایی چهلروزه پیش از بارداری زیر بهره بگیرید.
تغذیه قبل از بارداری؛ خوراکیهای صبح ناشتا
حدود نیم ساعت قبل از صبحانه یک میوه متوسط بخورید. ازجمله میوههای مناسب برای بانوانی که قصد دارند بهزودی مادر شوند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
• انگور
• گیلاس
• سیب
• گلابی
• به
• انار شیرین
• پرتقال
صبحانههای مقوی پیش از بارداری
برای وعده صبحانه میتوانید یکی از مواد غذایی معرفیشده در متن زیر +1500 گرم نان + خیار و گوجه به مقدار دلخواه + 1 لیوان شیر استفاده کنید:
• 60 گرم پنیر
• 2 عدد تخممرغ آبپز
• 60 گرم گوشت قرمز یا سفید
در برنامه غذایی فوق سبزیخوردن یا کاهو را میتوانید جایگزین خیار و گوجه کنید. البته توصیه میکنیم که به صبحانه خود تنوع دهید و برخی از روزها خیار و گوجه و برخی از روزها کاهو یا سبزیخوردن مصرف کنید. درصورتیکه عادت دارید در وعده صبحانه کره، مربا یا خامه بخورید، 60 گرم گوشت یا 2 عدد تخممرغ را به وعده نهار یا شام اضافه کنید.
همچنین اگر در وعده صبحانه عدسی، حلیم یا آش مصرف کردید، میزان نان خود را به 100 گرم کاهش دهید. درصورتیکه در وعده صبحانه شیر نخوردید، آن را به میان وعده خود اضافه کنید. بههیچوجه در این دوران چای را به همراه وعده صبحانهتان نخورید. بهتر است چای یک ساعت پس از صرف صبحانه نوشیده شود. درصورتیکه دچار کمخونی هستید و خیلی زود خسته میشوید، در وعده صبحانه مقدار بیشتری گوجه بخورید یا یک لیوان شربت آبلیمو بنوشید.
میان وعده مناسب قبل از بارداری
برای میان وعده صبح بهتر است یک عدد میوه متوسط یا نصف لیوان میوههای کوچک مانند گیلاس، انگور یا یک برش هندوانه یا خربزه مصرف کنید. درصورتیکه در وعده صبحانه شیر نخوردید، یک لیوان شیر یا دوغ خانگی بهعنوان میان وعده بنوشید.
همچنین میتوانید بهجای میوه یکی از مواد غذایی زیر را استفاده کنید.
• 4 عدد برگهی سیب
• 4 عدد انجیر خشک
• یک لیوان توت خشک
• 3 عدد خرما
• 2 قاشق غذاخوری کشمش
تغذیه قبل از بارداری؛ نهار وعده غذایی مهم
برای وعده نهار 120 گرم نان یا 24 قاشق غذاخوری برنج پختهشده کمروغن یا دو لیوان ماکارونی پختهشده + 60 گرم گوشت سفید یا قرمز یا یک لیوان حبوبات یا یک لیوان سویا + 4/3 لیوان ماست + 1 لیوان سبزی پخته مصرف کنید. درصورتیکه اضافهوزن دارید، میزان برنج و نان را به نصف مقدار گفتهشده کاهش دهید.
سبزیهای پختهشده قابلمصرف شامل موارد زیر هستند:
• بادمجان
• گوجهفرنگی
• کرفس
• کدو
• سبزی خورشتی
اگر به طعم و مزه سبزیهای پختهشده علاقه ندارید، 2 لیوان سبزی خام را جایگزین آن کنید. درصورتیکه در کنار غذا سیبزمینی میخورید، به ازای هر سیبزمینی متوسط 4 قاشق غذاخوری از برنج مصرفی را کم کنید. حداقل سه بار در هفته از برنج همراه با گندم سبوسدار یا نان سبوسدار استفاده نمایید. به خاطر داشته باشید که تغذیه قبل از بارداری ازجمله اقدامات مهم برای آماده شدن بدن است. با داشتن رژیم غذایی مناسب در قبل و هنگام حاملگی، زایمانی راحت خواهید داشت.
خوراکیهای مناسب برای وعده عصرانه قبل از بارداری
برای میان وعده عصر یکی از خوراکیهای زیر را میتوانید استفاده کنید:
• دو عدد میوه متوسط
• یک لیوان میوههای ریز مانند آلبالو، گیلاس و …
• دو برش خربزه، ملون، هندوانه و …
• یک لیوان آبمیوه کمپوت
تغذیه قبل از بارداری؛ شام را جدی بگیرید
برای وعده شام از یک لیوان ماکارونی پختهشده یا 60 گرم نان یا 12 قاشق غذاخوری برنج پختهشده + یک لیوان سبزی خام یا نصف لیوان سبزی پخته + دو عدد تخممرغ یا یک لیوان سویا یا یک لیوان حبوبات پختهشده یا 60 گرم گوشت سفید یا قرمز + 4/3 لیوان ماست استفاده کنید. اگر ناراحتی معده دارید، یک لیوان شیر را جایگزین ماست کنید.
تعیین جنیست جنین با تغذیه قبل از بارداری برای مرد و زن
انتخاب جنیست نوزاد از زمانهای دور ازجمله دغدغههای والدین محسوب میشده است. شاید جنسیت فرزند اول چندان مهم نباشد، اما اکثر خانوادهها تمایل دارند جنیست فرزند دوم مخالف جنسیت فرزند اول باشد. ازاینرو به دنبال راهکارهایی برای تغییر جنسیت نوزاد مطابق با میل خود هستند.
عوامل بسیاری مثل زمان آمیزش نسبت به تخمکگذاری زن در تعیین جنسیت نوزاد تأثیر میگذارد، اما جالب است بدانید که تغذیه مادر و پدر پیش از بارداری نیز تعیینکننده جنسیت نوزاد است. درصورتیکه تمایل دارید فرزندتان دختر یا پسر شود، 9 ماه قبل از اقدام به بارداری، رژیم غذایی مناسب آن را دنبال کنید.
رژیم غذایی مؤثر در به دنیا آمدن نوزاد دختر
در گذشته والدین از فرزند اول گرفته تا فرزند آخرشان تمایل داشتند صاحب پسر شوند، ولی امروزه با رشد فرهنگی و سطح تحصیلات، عامه مردم به دنبال راهکارهایی برای دختردار شدن هستند. دخترها برکت و شیرینی برای خانوادهها به ارمغان میآورند.
برای اینکه صاحب فرزند دختر شوید علاوه بر پدر، مادر نیز باید مواد غذایی بخورد که رحم برای اسپرم حامل کروموزوم X نسبت به اسپرم کروموزوم Y مهیاتر شود. علاوه بر این رحم اسیدی شرایط مساعدتری برای دختردار شدن دارد. مواد غذایی که PH رحم را اسیدی میکنند، عبارت هستند از:
• پنیر
• کره
• انواع گوشتها
• تمامی ماهیهای فاقد جیوه
• انواع غلات
• میوههایی از قبیل زیتون، آلو، زغالاخته و گردو
• حبوباتی ازجمله لوبیا، نخودفرنگی و بادامزمینی
• خوراکیهایی مانند سرکه، خردل و کاکائو
رژیم غذایی مؤثر بر دنیا آمدن نوزاد پسر
درصورتیکه تمایل دارید صاحب فرزند پسر شوید، باید نه ماه قبل از بارداری رژیم غذایی مناسبی داشته باشید که محیط رحم مادر قلیایی شود. تغذیه خوب قبل از بارداری برای پسردار شدن به شرح زیر است:
• مصرف میوههای تازه و سبزیها را افزایش دهید.
• مصرف ماهی، آووکادو و موز که سرشار از پتاسیم هستند.
• از مصرف مواد لبنی بپرهیزید.
• مواد غذایی از قبیل آجیل استفاده کنید که خون قلیایی شود.
کلام آخر
زمانی که زوجی تصمیم به بچهدار شدن میگیرد خانه، اتاق نوزاد، ماشین و … را برای تولد عضو جدید خانواده آماده میکند، اما این تنها محیط پیرامون نوزاد نیست که نیاز به آمادگی دارد. در ابتدا بدن پدر و مادر باید قدرت باروری داشته باشند. در مرحله بعدی مسئله رشد موجودی زنده در رحم مادر مطرح میشود که بدن زن باید آمادگی چنین تغییری را داشته باشد. مهمترین عامل برای افزایش باروری و ایجاد آمادگی، تغذیه قبل از بارداری است که سه تا نه ماه قبل از اقدام به حاملگی باید زیر نظر گرفته شود.