فرزندی خجالتی دارید؟ هنگام معرفی او به دوستان یا آشنایان مانند نینجا فرار می‌کند و وحشت‌زده در گوشه‌ای از اتاق پناه میبرد؟ نمی‌دانید برای رفع مشکل آن چه‌کار کنید و رفتار با کودک خجالتی را اصلاً بلد نیستید؟ برای پیدا کردن چاره باید کمی با خصوصیات آنها آشنا شوید و چگونگی رفتار با کودکان خجالتی را در موقعیت‌های مختلف بدانید.
همیشه حضور فرزند خجالتی در خانواده‌ها کمی دردسرساز و چالش‌برانگیز است؛ زیرا آنها سعی دارند پشت اشیای بی‌جان، خود را قایم کنند و از جمع‌های دوستانه و مهمانی‌ها گریزان هستند. این کودکان به پدر و مادران خود می‌چسبند، در موقعیت‌های اجتماعی گریه میکنند یا تلاش دارند با پنهان کردن سر، دویدن یا دور شدن از جمع و بستن چشم از برقراری ارتباط می‌پرهیزند. همچنین آنها برای رهایی از خجالت‌زده بودن نیاز به کمک دارند و هرگز نباید آنها در دنیای پر از استرس و اضطراب رها کرد. برخی از افراد بر این باورند که خجالتی بودن به‌مرورزمان از بین می‌رود، اما کودکان در این برهه از زندگی ممکن است با واکنش‌های منفی و ناصحیح مواجه شوند و آینده‌ای نامعلوم و ترسناک پیش روی آنها قرار گیرد. در این بخش از مجله نوت روز قصد داریم اصول رفتار با کودکان کمرو و خجالتی را به شما بیاموزیم پس تا انتها با ما همراه باشید.
درک کودکان خجالتی و کم رو
اولین رفتار با کودک خجالتی، درک حالات اوست. احتمالاً واژه‌های مختلفی برای توصیف کودک خجالتی مانند مضطرب و درونگرا شنیده‌اید، اما معنای این کلمات اصلاً یکسان نیستند؛ بلکه در برخی از خصوصیات رفتاری با یکدیگر شباهت دارند. برای اینکه رفتارهای مشابه خجالتی بودن را به‌درستی بشناسید، چند مورد از مهم‌ترین آنها را در ادامه با شما به اشتراک گذاشته‌ایم.
اضطراب حاصل از دارو
اگر کودک خجالتی است، احتمالاً موقعیت‌های اجتماعی او را ناراحت و عصبی می‌کند. این شرایط به دلیل ترس از قضاوت نادرست و تحقیر به وجود می‌آید. بااین‌وجود گاهی اوقات اضطراب اجتماعی و خجالتی بودن به دلیل مصرف استروئیدها شکل می‌گیرد و کاملاً قابل‌تشخیص است. این نوع اضطراب کودکان با علائمی همچون ترس از تماشا و قضاوت توسط دیگران نمایان می‌شود و به حدی شدید است که زندگی روزمره کودک را مختل کرده و دائماً همراه اوست. اگر کودک شما به‌تازگی برای درمان بیماری خاص مجبور به مصرف داروهای استروئیدی است و در همین حین رفتاری‌هایی مبنی بر خجالتی بودن از او سر زد، نگران نباشید. پس از قطع مصرف این داروها رفتارهای کودک نیز به‌صورت چشم‌گیری کاهش پیدا می‌کند.
اضطراب اجتماعی
از دیگر ویژگی‌های کودک خجالتی می‌توان به ترس از جابجایی و حضور در مدرسه جدید اشاره کرد. در این شرایط حدود چند هفته الی چند ماه زمان لازم است که کودک به شرایط جدید عادت کند. به دلیل گفته‌شده کودکان دچار اضطراب اجتماعی از رفتن به مدرسه جدید می‌شود و به‌طورجدی از حضور در این مکان خودداری میکنند.
همین شرایط ممکن است در زمان اسباب‌کشی و حضور در منزل جدید نیز به وجود بیاید. به خاطر داشته باشید که شناخت محیط حس امنیت به کودکان می‌دهد و زمانی که کودک به محیطی جدید می‌رود استرس ناشی از عدم شناخت محیط خجالتی بودن او را تحریک می‌کند.
درون‌گرایی
دیگر خصوصیات اخلاقی مشابه خجالتی بودن کودک، دور نگرایی است که اصلاً با کمرویی یا اضطراب اجتماعی ارتباطی ندارد. این دسته از کودکان تنهایی را ترجیح می‌دهند و عاشق سکوت هستند. این در حالی است که افراد برونگرا برای گذراندن وقت با دیگران همیشه مشتاق هستند و مایل‌اند موقعیت‌های جدید را تجربه کنند. کودکان درونگرا در سکوت و تنهایی آرامش بیشتری دارند، به همین دلیل اغلب از حضور در جمع کناره‌گیری میکنند. با توجه به تعاریف مختلف کودک شما می‌توانند هم خجالتی و هم درونگرا باشند.
خجالتی بودن یک حبس ابد نیست!
همان‌طور که خصوصیات اخلاقی افراد با گذر زمان تغییر می‌کند، خجالتی بودن نیز با تغییراتی مواجه می‌شود. این بدان معنا است که با بزرگ شدن کودکتان می‌توانید منتظر کاهش خجالتی بودن او باشید. هرچه کودکان بزرگ‌تر می‌شوند با یادگیری مهارت‌ها و کنترل موقعیت‌های اجتماعی بهتر می‌توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند.
مشکل بزرگی که در این میان آرامش کودک و والدینش را به مخاطره می‌اندازد این است که اغلب والدین صبوری کافی برای گذر زمان و رفع خجالتی بودن فرزندشان را ندارند. از طرف دیگر اگر رفتار خجالتی کودک به‌درستی مدیریت نشود، ممکن است در دوره پیش‌دبستانی و مدرسه آسیب‌های روحی جدی به او وارد شود. به همین دلیل نگرانی‌ها برای رفتار با کودک خجالتی به‌صورت صحیح در دوره خردسالی و نونهالی بسیار بیشتر می‌شود.
زمانی که کودکان برای صحبت کردن با افراد ناشناس تمایلی نشان نمی‌دهند و یا پشت والدین پنهان می‌شوند، هیچ‌گاه نباید تحت‌فشار قرار گیرند و بهترین عکس‌العمل این است که بدانیم با کودک خجالتی چگونه رفتار کنیم. تا به اینجا با خصوصیات اخلاقی مشابه خجالت آشنا شدید. حال زمان آن فرارسیده که با چند مشخصه برای شناخت کودک خجالتی نیز آشنا شوید. در ادامه مهم‌ترین مشخصه‌های کودکان خجالتی را با شما به اشتراک گذاشته‌ایم:
• از شرکت دربازی‌ها اجتناب میکنند.
• کودکان در سنین مدرسه از پاسخ دادن به سؤالات اجتناب می‌نمایند.
• در دوست‌یابی مشکل‌دارند.
ترجیح می‌دهند بازی دیگران را تماشا کنند و از تجربه فعالیت‌های جدید خودداری میکنند.
• در جمع‌ها پاسخی به سؤالات یا چالش‌ها ذهنی به وجود آمده نمی‌دهند و برای صحبت کردن پیش‌قدم نمی‌شوند.
حمایت از کودکان خجالتی
در وهله اول باید نحوه رفتار با کودکان خجالتی را بیاموزید! در غیر این صورت رفتار نادرست شما خجالتی بودن آنها را تشدید می‌کند. کودکان می‌توانند یاد بگیرند که در تعامل با دیگران اعتمادبه‌نفس بیشتری داشته باشند که برای رسیدن به چنین خواسته‌ای به کمک شما نیاز دارند. رعایت نکات گفته‌شده در موارد زیر به رفع مشکل خجالت کودکان بسیار کمک کرده و آنها رفته‌رفته از حس اضطراب و نگرانی دور می‌شوند.
زمان کافی اثربخش و کارآمد
برای داشتن احساس راحتی بیشتر به کودک خود زمان دهید. کودکان را مجبور نکنید مستقیماً در آغوش بزرگ‌سالان ناآشنا بروند. در عوض بزرگ‌سالان را تشویق کنید که با اسباب‌بازی اعتماد کودک را به دست آورند و با صدایی آرام با آنها صحبت کنند.
فرزند خود را تنها نگذارید
در موقعیت‌های مختلف اجتماعی مانند گروه‌های بازی یا گروه‌های والدین در کنار فرزند خود بمانید و درعین‌حال فرزند را تشویق کنید که به کنجکاوی بپردازد. علاوه بر آن می‌توانید به‌تدریج برای دوره‌های کوتاهی از او دور شوید که با این رفتار به‌آرامی به او می‌آموزید که رفتارش را کنترل کند. برای مثال، درحالی‌که کودک شما روی زمین‌بازی می‌کند با سایر بزرگ‌سالان روی صندلی بنشینید و در صورت نیاز به فرزندتان کمک کنید. در این شرایط می‌توانید هر از چند گاهی با کودکتان ارتباط چشمی بگیرید و به او آرامش دهید.
احساسات او بد و زننده نیست
با کودک طوری رفتار کنید که تصور کند تمام احساساتش کاملاً خوب است و چیز غیرعادی وجود ندارد. در این شرایط راحت‌تر می‌تواند احساسات خود را کنترل کند و به حالت عادی بازگردد. برای مثال، به او بگویید: « می‌دانید که می‌ترسد، زیرا افراد حاضر در مهمانی را نمی‌شناسید. پس قبل از اینکه با مهمانان گرم بگیرید، نگاهی به افراد حاضر در آنجا می‌اندازید.»
دل‌داری دادن بیش‌ازحد ممنوع
از دل‌داری دادن بیش‌ازحد کودک بپرهیزید. در این شرایط کودک فکر می‌کند موقعیتی ترسناک وجود دارد و این توجه بیشتر به‌طور تصادفی رفتار خجالتی کودک را تشدید خواهد کرد.
شجاعت تحسین‌برانگیز است
شما در این روش باید تمامی رفتاری‌های شجاعانه او را تحسین کنید. برای انجام بهتر این روش بدون اینکه فرزند تصور کنید زیر ذره‌بین والدینش است او را تحت نظر بگیرید. به‌طور مثال بگویید: « من از نحوه سلام کردنت به بچه‌های پارک خوشم آمد.» بدین روش فرزندتان ترغیب می‌شود که رفتاری‌های شجاعانه خود را ادامه دهد.
شما الگو فرزندتان هستید
سعی کنید رفتار اجتماعی با اعتمادبه‌نفس را الگو خود قرار دهید که فرزندتان نیز از شما بیاموزد. برای مثال، هنگامی‌که شخصی به شما سلام می‌کند، همیشه برای پاسخگویی حاضر باشید. در مقابل کودکانتان هیچ‌گاه از بیان احساساتتان نسبت به بقیه بی‌پروا نباشید. مثلاً هیچ‌گاه نباید بگویید: « من از حضور در مجالس و مهمانی‌ها معذب هستم.»
او را سرخورده نکنید
هنگامی‌که دیگران نسبت به خجالتی بودن کودکتان نظر می‌دهند، به‌آرامی گفته آنها را اصلاح کنید. برای مثال، در جواب آنها بگویید: « کمی طول می‌کشد که او با دیگران ارتباطی صمیمانه برقرار کند.» این پاسخ این سیگنال را به کودک می‌دهد که والدینش حامی او هستند و او رفتاری اشتباهی انجام نداده است. کودک در این شرایط به‌محض احساس راحتی بیشتر با بازی کردن خوشحال می‌شود؛ زیرا او بااحساس درک از طرف شما، برای کنار آمدن با موقعیت جدید آماده خواهد بود.
رفتار با کودک خجالتی دو ساله
فرزند شما تنها بچه ترسو در گروه‌های بازی است؟ او به‌جای اینکه در بازی قایم باشک به دوستانش بپیوندد، به پاهای شما می‌چسبد یا وقتی با همسایه و دوست خود برخورد می‌کنید، صورتش را پنهان می‌کند؟ اصلاً نگران نباشید، زیرا طبیعی است کودک دوساله کمی خجالتی باشد. تقریباً همه کودکان در این سن گهگاه حملات رفتارهایی ناشی از خجالت را تجربه میکنند. بااین‌حال بهتر است برای رهایی از این مشکل، چگونگی رفتار با کودکان خجالتی دوساله را بدانید؛ مخصوصاً اگر فرد برونگرایی هستید و دوست دارید در جمع‌های دوستانه‌تان شرکت کنید.
راه‌های زیادی وجود دارد که به کودک خجالتی‌تان کمک کنید، مثلاً در موقعیت‌های اجتماعی راحت‌تر باشد. کودکان به‌صورت دقیق رفتار والدین خود را آنالیز میکنند. اگر شما بتوانید بدون اشاره به خجالتی بودن او را ترغیب به انجام کاری کنید، در آینده به حد زیادی از این رفتار کودکتان کاسته می‌شود. به‌طورکلی، اگر سعی کنید بیش‌ازحد نگران این موضوع نباشید، هردوی شما احساس بهتری خواهید داشت. در موارد زیر به راهکارهای مفید برای تنظیم رفتار با کودک خجالتی دو ساله می‌پردازیم.
وارد بازی شوید
اگر کودک دوساله شما برای حضور میان غریبه‌ها عقب‌نشینی می‌کند، او را همراهی کنید. همچنین زمانی که او را به پارک می‌برید، در حین استراحت به قسمت‌های بازی سر بزنید. در عین توجهی که به کودک خود دارید زمانی که او احساس راحتی می‌کند و خوشحال از بازی درگیر فعالیت خاصی است، چند قدم به عقب بروید. این کار فضای کافی را برای ترک خجالتی بودن به کودک می‌دهد.
تشویق کنید
بهترین رفتار با کودک خجالتی و کمرو این است که هنگام مشاهده تلاش‌هایش برای پیدا کردن دوست، او را ستایش کنید. به خاطر داشته باشید که بسیاری از کودکان 2 ساله هنوز بازی تنهایی، تقلید و مشاهده را به بازی با دوستان ترجیح می‌دهند.
به موقعیت‌های اجتماعی بپیوندید
به دنبال فعالیت‌هایی باشید که شامل گروه‌های کوچک‌تر و محیط‌های آرام و آشناست. اگر زمین‌بازی یکی از مکان‌های موردعلاقه کودکتان است، زمانی که احتمال شلوغی کمتری وجود دارد به آنجا بروید.
دلسوز باشید
سعی کنید فرزندتان احساس کند او را درک می‌کنید. برای مثال، بگویید: « وقتی همه بچه‌ها اینقدر سروصدا میکنند، بازی کردن کمی سخت است، این‌طور نیست؟ »
رفتار با کودک خجالتی چهار ساله
اکنون‌که کودک سال‌های مهدکودک را سپری می‌کند، رفتارهای خجالتی او مانند چسبیدن به‌پای شما هنگام نزدیک شدن به غریبه‌ها، گریه کردن برای هر خداحافظی، امتناع از پیوستن به فعالیت‌های گروهی و… کمی تحمل‌ناپذیر است. بااین‌حال در این سن کودک هنوز در حال یادگیری نحوه تعامل در موقعیت‌های اجتماعی است و به حمایت پدر و مادرها نیاز دارد.
در اولین قدم برای یادگیری نحوه رفتار با کودک خجالتی چهار ساله، باید بدانید داشتن چنین فرزندی هیچ ایرادی ندارد. سپس به او بیاموزید احساس راحت‌تری داشته باشد و به افزایش عزت‌نفس او کمک کنید. در ادامه با چند راهکار تأثیرگذار در ایجاد حس بهتر در کودکان خجالتی برای حضور در مهدکودک می‌پردازیم.
ثبت‌نام کودک همراه با دوستانش
حضور در مهدکودک با حداقل یک چهره آشنا تفاوت شگفتی در احساس راحتی او ایجاد می‌کند. اگر او دوستی ندارد از معلمان بپرسید، کدام‌یک از همکلاسی‌های او در نزدیکی محل شما زندگی میکنند. سپس برنامه‌ای برای بازی با همکلاسی ترتیب دهید. بدین ترتیب کودک هنگام ورود به مهدکودک با یک یا چند چهره آشنا روبه‌رو می‌شود و انگیزهای برای ورود به این دوره کسب می‌کند.
به مهدکودک بروید
اگر مدتی به مهدکودک مراجعه و قبل از اولین روز حضور، با مربی کودکتان صحبت کنید، فرزندتان آسودگی بیشتری خواهد داشت. این شرایط به او القا می‌کند که شما هوشیارانه مراقب او هستید و خطری تهدیدکننده وجود ندارد.
تمرین‌های مکرر
صحبت با دیگران را تمرین کنید. برای این کار یک بازی خلاقانه ترتیب دهید؛ از کودک خود بخواهید وقتی‌که بهترین دوستش از خانه دیدن می‌کند، نقش راهنمای تور باشد. او نه‌تنها احساس راحت‌تری با دیگران خواهد داشت، بلکه درک بهتری برای شروع مکالمه کسب می‌کند.
آیین خداحافظی خلق کنید
کودکان در سنین مهدکودک ترجیح می‌دهند به‌صورت اختصاصی با آنها خداحافظی شود. اگر تصمیم بگیرید به‌صورت دزدکی از او دور شوید ممکن است نتیجه عکس به شما بدهد. در این حالت کودک علاوه بر احساس خجالت احساس ترد شدگی نیز دارد. همچنین ممکن است به دلیل در آغوش نگرفتن یا نبوسیدن او را ناراحت کنید و درنهایت اعتمادش به شما ضعیف می‌شود. در عوض، به او یاد دهید چه زمانی می‌تواند انتظار داشته باشد که شما او را ترک کنید. برای مثال، بعد از خواب یا بعد از بازی زمانی است که باید برای خود وقت بگذارید و او می‌دانید که باید تنها باشد.
رفتار با کودک خجالتی در مدرسه
برخی کودکان هنگام ورود به مدرسه یا دوره‌های پیش‌دبستانی همچنان خجالتی بودن را تجربه میکنند و ندانستن نحوه رفتار با کودکان خجالتی در مدرسه مشکلات آنها را بدتر می‌کند؛ طوری که کودک ممکن است از رفتن به مدرسه امتناع نماید. بچه‌های خجالتی کمی محتاط‌تر عمل میکنند، کمتر هیجان‌زده می‌شوند، برخی فعالیت‌های مدرسه را طاقت‌فرسا می‌دادند و از فعالیت‌های گروهی خودداری میکنند. آنها ترجیح می‌دهند در گوشه‌ای آرام بازی کنند و به اطراف توجهی ندارند.
این در حالی است که کودکان پرهیاهو، مدرسه را تجربه‌ای هیجان‌انگیز تصور میکنند. آنها همیشه با تکان دادن دست‌هایشان در هوا اشتیاق خود را برای پاسخ دادن به سؤالات نشان می‌دهند، برای آواز خواندن در گروه‌های آواز داوطلب می‌شوند و برای خوردن میان وعده‌ها جز اولین نفرات هستند. والدین کودکان خجالتی به خاطر تفاوت کودکشان با دیگر بچه‌ها همیشه نگران هستند؛ غافل از اینکه باید از راهکارهای افزایش اعتمادبه‌نفس در کودکان استفاده کنند و فضایی برای کسب آرامش بیشتر آنها محیا سازند. در موارد زیر به چگونگی رفتار با کودک خجالتی در مدرسه می‌پردازیم.
با معلم کودک خود حرف بزنید
معمولاً معلم‌ها هنگام برخورد با کودک خجالتی محتاط‌تر رفتار میکنند. علاوه بر این، ارتباط دائمی والدین با معلمان و کارمندان مدرسه ابزاری مهم برای کمک به بچه‌های خجالتی در مدرسه است.
با یادداشت‌هایی در مورد نحوه عملکرد فرزندتان در مدرسه و خانه شروع کنید. فرزند شما از چه فعالیت‌هایی خارج از مدرسه خوشش می‌آید؟ او کدام فعالیت‌های داخل مدرسه را دوست ندارد؟ این اطلاعات را با معلم‌های فرزندتان در میان بگذارید و به دنبال راهی باشید که کلاس‌های درس به مکانی جذاب و راحت برای او تبدیل شود.
به مدرسه بروید
حضور شما در کلاس به کودک خجالتی کمک می‌کند در مدرسه احساس بهتری داشته باشد. احتمالاً امکان بازدید منظم یا طولانی‌مدت در کلاس وجود ندارد، اما مراجعه هرازگاهی به شما فرصت‌های بهتری ارائه می‌دهد.
او را برای موفقیت آماده کنید
اگر می‌توانید از کلاس‌های درس کودکتان دیدن کنید، ببینید آیا بازی‌ها، پروژه‌ها و فعالیت‌های موجود در کلاس با فعالیت‌های موردعلاقه فرزندتان هم‌خوانی دارد؟ آیا او انگیزهای برای شرکت در کلاس دارد و برای موفقیت تلاش می‌کند؟ درصورتی‌که ندانیم با بچه خجالتی چگونه رفتار کنیم، ممکن است او از بسیاری از کارهای کلاس اجتناب کند، زیرا فکر می‌کند توانایی انجام آنها را ندارد.
اگر احساس می‌کنید فعالیت‌های کلاس بالاتر از سطح توانایی فرزندتان است، در مورد ساده‌سازی آنها با معلم صحبت کنید. البته قبل از آن، مطمئن باشید باعث ناامیدی او نمی‌شود.
مطمئن شود او به چالش کشیده می‌شود
ممکن است برخی فعالیت‌های مدرسه برای کودکتان خسته‌کننده باشد، زیرا بسیار آسان هستند. اگر مشکوک هستید این مشکل وجود دارد، با معلم برای ایجاد چالش‌های بیشتر فرزندتان صحبت کنید.
چرا کودکان خجالتی می‌شوند؟
حدود 15 درصد کودکان تمایل به کمرویی دارند و این ویژگی تحت تأثیر تجربیات اجتماعی آن‌هاست. والدینی که بیش‌ازحد مراقب کودکان هستند، باعث خجالتی شدن آنها می‌شوند. همچنین کودکانی که اجازه ندارند چیزهای جدید را تجربه کنند در آینده برای رشد مهارت‌های اجتماعی دچار مشکل می‌شوند.
در ادامه به دیگر علل کمرویی اشاره می‌کنیم که ممکن است ترکیبی از آنها باعث خجالتی بودن کودک شما شده باشد. با پیدا کردن علل اصلی برای نحوه رفتار با کودک خجالتی تصمیم درست‌تری خواهید گرفت:
• ژنتیک؛ جنبه‌های مختلف شخصیت کودکان را می‌توان تا حدی به ساختار ژنتیکی او ارتباط داد.
• شخصیت؛ نوزادانی که ازنظر عاطفی حساس هستند و به‌راحتی غمگین می‌شوند، به‌احتمال‌زیاد خجالتی نیز هستند.
• رفتار آموخته؛ کودکان به تقلید از تأثیرگذارترین الگوهای والدین خود رفتار میکنند. والدین خجالتی ممکن است خجالتی بودن را به فرزندان خود بیاموزند.
• روابط خانوادگی؛ کودکانی که احساس دل‌بستگی ایمن به والدین ندارند یا مراقبتهای ناسازگاری را تجربه میکنند، ممکن است مضطرب و نگران باشند. والدین بیش‌ازحد مراقب نیز به فرزندان خود می‌آموزند که از موقعیت‌های جدید بترسند و تمایلی به تجربه آنها نشان ندهند.
• فقدان تعامل اجتماعی؛ کودکانی که در چند سال اول زندگی خود از دیگران جدا هستند، ممکن است مهارت‌های اجتماعی مؤثر برای تعامل آسان با افراد ناآشنا را نیاموزند.
• انتقاد شدید؛ کودکانی که توسط والدین مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند، ممکن است به سمت کمرویی گرایش پیدا کنند.
• ترس از شکست؛ کودکانی که بارها فراتر از توانایی‌های خود تحت‌فشار قرارگرفته‌اند، احتمالاً ترس از شکست را تجربه میکنند.
کلام آخر
کمرویی رفتاری بسیار رایج میان کودکان است. آنها در مراحل مختلف رشد خود این حس ناگوار را تجربه میکنند؛ مخصوصاً در موقعیت‌های جدید یا مواجه‌شدن با افراد ناآشنا این حس به وجود می‌آید. خجالتی بودن توانایی کودکان را مهار و ایجاد روابط سالم را با مشکل مواجه می‌کند. به همین علت مهم این است که والدین و دیگر افراد نزدیک در خانواده نحوه رفتار با کودک خجالتی را یاد بگیرند و با مداخله صحیح این مسئله را در دوره کوتاه‌مدت رفع کنند.
اگر شما هم در زمینه رشد عاطفی کودک دچار مشکل شده‌اید از راهکارهای ارائه‌شده در این مقاله استفاده و در صورت مواجه‌شدن با مشکل خاص حتماً با پزشک صحبت کنید. درصورتی‌که شما به یادگیری روش‌های صحیح تربیت فرزند علاقه دارید، ما را در مجله نوت روز همراهی کنید.
